Παρά τη συνεχή προσαρμογή των ελληνοκυπριακών θέσεων και τη μετατόπιση προς στις τουρκικές θέσεις από το 1977 μέχρι σήμερα καθώς και τα τελευταία τολμηρά βήματα του Προέδρου Αναστασιάδη, δεν υπήρξε κατάληξη σε περίγραμμα λύσης στο Κραν Μοντάνα.

Ταυτόχρονα αναδείχθηκε για άλλη μια φορά η αδιαλλαξία της Άγκυρας στο μείζον θέμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων. Και τούτο παρά την προσπάθεια του Ειδικού Συμβούλου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Έσπεν Μπαρθ Άιντε, να δημιουργήσει θετικές εντυπώσεις για τη στάση της Τουρκίας.

Η Τουρκία θα αποδεχόταν λύση η οποία θα νομιμοποιούσε και θα εμβάθυνε τον στρατηγικό της έλεγχο επί της Κύπρου.  Δεν είναι μόνο τα στρατεύματα και οι εγγυήσεις.  Είναι η αλλαγή του δημογραφικού χαρακτήρα της Μεγαλονήσου και πάνω απ’ όλα η προώθηση τέτοιων συνταγματικών δομών που καμιά απόφαση δεν θα λαμβάνεται χωρίς την έγκριση της τουρκοκυπριακής πλευράς. Άλλο είναι να ικανοποιηθούν οι εύλογες ανησυχίες των Τουρκοκυπρίων και άλλο οι επεκτατικοί στόχοι της Τουρκίας. Εν ολίγοις με την υφιστάμενη στάση της Άγκυρας είναι δύσκολο έως αδύνατο να υπάρξει λύση που να βελτιώνει το status quo.

Έτσι, ακόμα και εάν η Τουρκία αποδεχόταν την κατάργηση των εγγυήσεων και οδικό χάρτη για αποχώρηση όλων των στρατευμάτων κατοχής, είναι αμφίβολο κατά πόσον μια τέτοια συμφωνία θα εγκρινόταν σε ένα δημοψήφισμα.  Το ζήτημα της παρθενογένεσης, η εκ περιτροπής προεδρία, οι τέσσερεις βασικές ελευθερίες για Τούρκους πολίτες, το εδαφικό, το περιουσιακό είναι μεταξύ των ζητημάτων που δημιουργούν τεράστιο προβληματισμό αλλά και ανησυχίες στους Ελληνοκύπριους. Επιπρόσθετα, εάν ληφθούν επίσης υπ’ όψιν και τα οικονομικά δεδομένα, είναι αμφίβολο κατά πόσον μια τέτοια διευθέτηση θα ήταν λειτουργική και βιώσιμη. Αντίθετα τυχόν υλοποίηση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας όπως συζητείται σήμερα θα οδηγήσει σε επιδείνωση του status quo και σε κατάρρευση. Είναι γι’ αυτό το λόγο που ένα μεγάλο μέρος των Ελληνοκυπρίων ένοιωσε ανακούφιση από τη μη κατάληξη σε περίγραμμα λύσης στο Κραν Μοντάνα.  Υπό αυτά τα δεδομένα θα πρέπει να επαναξιολογηθεί η υφιστάμενη διαδικασία καθώς διαφαίνεται ότι έχει αποτύχει και η πολιτική των τελευταίων ετών.

Βασική υπόθεση εργασίας για την οικοδόμηση ενός ομοσπονδιακού κράτους ήταν ότι η πλειοψηφία και στις δύο κοινότητες επιθυμεί τη συμβίωση σε ένα κράτος.  Όμως δεν είναι σίγουρο κατά πόσον σήμερα η πλειοψηφία Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων επιθυμούν να ζήσουν μαζί. Άλλωστε υπάρχουν ξεχωριστά αφηγήματα, παραστάσεις, αξιακά συστήματα καθώς και διαφορετικά πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα.  Ένα ενδεικτικό παράδειγμα είναι το τι λαμβάνει χώρα κάθε 20 Ιουλίου στην Κύπρο: από τη μια πανηγυρισμοί και θριαμβολογίες και από την άλλη θρήνος και οδύνη…

Επιπρόσθετα, υπενθυμίζεται ότι για μια λύση απαιτούνται τρία βασικά στάδια: πρώτο, συμφωνία εφ’ όλης της ύλης σε πολιτικό επίπεδο, δεύτερο, έγκριση σε δημοψηφίσματα και τρίτο η λειτουργικότητα του όλου πλαισίου.  Θεωρώ ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να προχωρήσουμε σήμερα και στα τρία στάδια με επιτυχία.

Το επίσημο διαχρονικό αφήγημα ήταν ότι απαιτείτο ένας οδυνηρός συμβιβασμός για την αποφυγή της διχοτόμησης.  Και όταν κατ’ επανάληψιν κατατέθηκε η θέση ότι αυτό που συζητείτο ήταν χειρότερο από τη διχοτόμηση δεν υπήρξε περαιτέρω διερεύνηση.  Αντίθετα επεκράτησε στρουθοκαμηλισμός και ιδεολογικοποίηση του Κυπριακού. Τα δεδομένα αυτά έχουν οδηγήσει σε βαθειές συγχύσεις, αντιφάσεις αλλά και σε ένα κατακερματισμένο εσωτερικό μέτωπο. Υπογραμμίζεται ότι όσες φορές ήταν ορατό το ενδεχόμενο συμφωνίας υπήρχαν τεράστιες αντιπαραθέσεις: για παράδειγμα, σε σχέση με τις Ιδέες Γκάλι, το Σχέδιο Ανάν και τώρα πρόσφατα με τη διάσκεψη στο Κραν Μοντάνα.

Προφανώς είναι πολύ σημαντικό να επιχειρηθεί μια εις βάθος ενδοσκόπηση της κατάστασης και να αξιολογήσουμε τα επόμενα μας βήματα με σοβαρότητα και νηφαλιότητα. Στην περίπτωση της Κύπρου με το όλο βεβαρυμμένο ιστορικό υπόβαθρο δεν υπάρχουν περιθώρια για άλλα λάθη καθώς τα αποτελέσματα θα είναι οδυνηρά και μη αναστρέψιμα.