Με την σχεδιαζόμενη συμφωνία για το προσφυγικό, η ΕΕ δεν δίνει λευκή επιταγή στην Τουρκία, υποστήριξε ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Φρανς Τίμερμανς, λέγοντας ότι σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να μετατραπούν Ελλάδα και Τουρκία σε τεράστιους καταυλισμούς προσφύγων.

«Η εναλλακτική σε μια συμφωνία για το μεταναστευτικό με την Τουρκία, είναι ακόμη περισσότερα προβλήματα σαν της Ειδομένης» δήλωσε ο Φρανς Τίμερμανς, μια μέρα πριν την έναρξη της διήμερης συνόδου κορυφής, τονίζοντας ότι Ελλάδα και Τουρκία θα πρέπει να αλλάξουν τη νομοθεσία, ώστε να λειτουργήσει το σχέδιο για το μεταναστευτικό.
Σε ό,τι αφορά στην Ελλάδα και στις πρακτικές δυσκολίες που θα κληθεί να αντιμετωπίσει, λόγω του όγκου των αιτήσεων ασύλου και της πολύπλοκης διαδικασίας επιστροφών προσφύγων,ο  Τίμερμανς υποστήριξε πως υπάρχει η δυνατότητα εντός του νομικού πλαισίου να γίνει πολύ γρήγορα. Μάλιστα, ο αξιωματούχος υποστήριξε πως υπάρχει δυνατότητα εντός του νομικού πλαισίου να γίνει πολύ γρήγορα αλλά η Ελλάδα θα χρειαστεί να αυξήσει τις δυνατότητες φιλοξενίας προσφύγων αλλά και τον ρυθμό εξέτασης των αιτήσεων –κάτι που περιλαμβάνει και την παρουσία δικαστών στα νησιά.
Η Τουρκία θα πρέπει επίσης να εκπληρώσει μέχρι τέλος Απριλίου συγκεκριμένα μέτρα, ώστε να καταργηθεί η βίζα για τους Τούρκους πολίτες που ταξιδεύουν στην Ευρώπη, μέχρι τέλη Ιουνίου, πρόσθεσε ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, επιμένοντας ότι η ΕΕ δεν δίνει λευκή επιταγή στην Άγκυρα.
Διαβουλεύσεις για να κλείσει η συμφωνία στην Σύνοδο
Σύμφωνα με τα όσα δήλωσε σήμερα ανώτερος αξιωματούχος του Συμβουλίου της ΕΕ, στόχος είναι η επίτευξη μιας «νομικά ισχυρής και εφαρμόσιμης» συμφωνίας μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας, επί τη βάσει των αρχών που υιοθετήθηκαν από τους 28 ηγέτες στις 7 Μαρτίου.

«Σε αυτό το στάδιο μπορούμε να πούμε ότι ο στόχος είναι σαφής: θέλουμε μια συμφωνία με την Τουρκία. Αλλά δεν είναι εύκολο», ανέφερε ο ίδιος αξιωματούχος, σημειώνοντας ότι η δουλειά που πρέπει να γίνει είναι ακόμα σημαντική. Σχολίασε, μάλιστα, ότι για να υπάρξει μια «ικανοποιητική λύση» την Παρασκευή χρειάζεται «πολύ καλή θέληση» από όλες τις πλευρές.
Σχετικά με τα θέματα της συμφωνίας που μένει να αποσαφηνιστούν, ο αξιωματούχος του Συμβουλίου της ΕΕ είπε ότι αφορούν τον μηχανισμό επιστροφών των προσφύγων και τα νομικά ζητήματα που συνδέονται με αυτόν, το θέμα της επανεγκατάστασης και την αρχή του “ένας προς ένας”, τις εναλλακτικές οδούς μετανάστευσης (π.χ. μέσω Βουλγαρίας), τα οικονομικά ανταλλάγματα που ζητά η Τουρκία, το θέμα της απελευθέρωσης της βίζας για τους Τούρκους πολίτες και το άνοιγμα των ενταξιακών κεφαλαίων.
Επανεισδοχή και ενταξιακά κεφάλαια
Για το θέμα των επιστροφών, ο αξιωματούχος της ΕΕ ανέφερε ότι πρέπει να γίνει κατά τρόπο που να συνάδει πλήρως με το κοινοτικό κεκτημένο όσον αφορά τη διαδικασία ασύλου και τα διεθνή πρότυπα, ενώ παράλληλα τόνισε ότι πρέπει να διασφαλιστεί ότι θα εξετάζεται ατομικά η περίπτωση του κάθε πρόσφυγα που φτάνει στα ελληνικά νησιά.
Αναφορικά με το ζήτημα της επανεγκατάστασης και την αρχή του “ένας προς ένας” (μία επανεγκατάσταση στις χώρες της ΕΕ για κάθε επαναπροώθηση πρόσφυγα στην Τουρκία), ο αξιωματούχος εξήγησε ότι το μέτρο αυτό θα είναι προσωρινό και θα έχει εθελοντικό χαρακτήρα από τα κράτη-μέλη. Όπως εξήγησε, όταν μειωθούν οι μεταναστευτικές ροές από την Τουρκία, το μέτρο αυτό θα αντικατασταθεί από ένα μόνιμο μηχανισμό επανεγκατάστασης.
Σχετικά με το άνοιγμα των ενταξιακών κεφαλαίων, ο αξιωματούχος παρέπεμψε στη χθεσινή δήλωση του προέδρου της ΕΕ Ντόναλντ Τουσκ, από τη Λευκωσία και από την Άγκυρα, ότι η Κύπρος είναι το ίδιο σημαντική με όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Ο ίδιος αξιωματούχος ανέφερε ότι αναζητείται μία λύση, η οποία θα βοηθήσει στις διαπραγματεύσεις επίλυσης του Κυπριακού. Στο θέμα της απελευθέρωσης της βίζας, ο ίδιος αξιωματούχος ανέφερε ότι η Τουρκία πρέπει να εκπληρώσει και τα 72 κριτήρια.
Τι προβλέπει η ατζέντα της Συνόδου
Σύμφωνα με το πρόγραμμα του Συμβουλίου της ΕΕ, το προσφυγικό ζήτημα θα συζητηθεί την πρώτη ημέρα της Συνόδου Κορυφής σε δύο σκέλη. Το πρώτο σκέλος θα αφορά την ευρωπαϊκή προσέγγιση και οι «28» ηγέτες αναμένεται να υιοθετήσουν συμπεράσματα που θα επιβεβαιώνουν τη συνολική στρατηγική της ΕΕ για το θέμα. Η στρατηγική αυτή θα αφορά, μεταξύ άλλων, την αποκατάσταση της Ζώνης Σένγκεν, την ανάγκη να επιταχυνθεί το πρόγραμμα μετεγκατάστασης, την αντιμετώπιση των ανθρωπιστικών συνεπειών και τη βοήθεια στις χώρες που επιβαρύνονται ιδιαίτερα από το προσφυγικό, όπως η Ελλάδα, και τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής συνοριοφυλακής και ακτοφυλακής.
Οι «28» θα συνεχίσουν τη συζήτηση για το προσφυγικό, σε σχέση με την Τουρκία, κατά τη διάρκεια του δείπνου εργασίας, ενώ τη δεύτερη ημέρα θα έχουν την ευκαιρία να συζητήσουν το σχέδιο ΕΕ-Τουρκίας για την αντιμετώπιση του προσφυγικού με τον Τούρκο πρωθυπουργό, Αχμέτ Νταβούτογλου.
Οι έξι βασικές αρχές
1. Νομικές εγγυήσεις για την επιστροφή όλων των νέων παράτυπων μεταναστών και αιτούντων άσυλο που φθάνουν στα ελληνικά νησιά από την Τουρκία
Η επιστροφή παράτυπων μεταναστών και αιτούντων άσυλο, των οποίων οι αιτήσεις έχουν χαρακτηριστεί απαράδεκτες ή έχουν απορριφθεί- ουσιώδες στοιχείο για να τερματισμό του φαινομένου να πληρώνουν οι μετανάστες τους διακινητές και ταυτόχρονα να θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή τους – μπορεί να γίνει μόνο με την τήρηση του ευρωπαϊκού και διεθνούς δικαίου. Οι ρυθμίσεις αυτών των επιστροφών, τόσο των ατόμων που χρήζουν όσο και αυτών που δεν χρήζουν διεθνούς προστασίας, πρέπει να θεωρούνται μόνο ως προσωρινά και έκτακτα μέτρα που έχουν ως στόχο τον τερματισμό των ανθρώπινων δεινών που οφείλονται στις σημερινές σημαντικές ροές μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας.
Όλες οι επιστροφές πρέπει να πραγματοποιούνται σύμφωνα με τις εγγυήσεις για την προστασία των προσφύγων, οι οποίες προβλέπονται από το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο. Αυτό συνεπάγεται ότι κάθε αίτηση ασύλου θα εξετάζεται εξατομικευμένα, σύμφωνα με σαφείς νομικές και διαδικαστικές παραμέτρους που καθορίζονται στην οδηγία για τις διαδικασίες ασύλου. Δεν τίθεται ζήτημα εφαρμογής μιας γενικευμένης πολιτικής επιστροφών, κάτι που θα ήταν αντίθετο προς τις νομικές απαιτήσεις και τα θεμελιώδη δικαιώματα των αιτούντων άσυλο.
Επανεισδοχή των ατόμων που δεν χρήζουν διεθνούς προστασίας: Κάθε νέος παράτυπος μετανάστης και αιτών άσυλο που εισέρχεται στην Ελλάδα, ο οποίος διαπιστώνεται ότι δεν χρήζει διεθνούς προστασίας, θα επιστρέφει στην Τουρκία δυνάμει της διμερούς συμφωνίας επανεισδοχής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Επιστροφή των ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας: Σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ (άρθρα 35 και 38 της οδηγίας για τις διαδικασίες ασύλου), μια αίτηση ασύλου μπορεί να κλείσει και να χαρακτηριστεί ως απαράδεκτη, εάν το συγκεκριμένο άτομο έχει ήδη αναγνωριστεί ως πρόσφυγας ή απολαύει ήδη επαρκούς προστασίας σε μια «πρώτη χώρα ασύλου», ή εάν έχει έρθει στην ΕΕ από μια «ασφαλή τρίτη χώρα» η οποία μπορεί να εγγυηθεί αποτελεσματική πρόσβαση σε προστασία. Υπάρχει μια σειρά εγγυήσεων για την προστασία των δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο, όπως η εξέταση κάθε υπόθεσης χωριστά, οι προσωπικές συνεντεύξεις και το δικαίωμα προσφυγής κατά αποφάσεων απόρριψης αίτησης.
Πρακτικές ρυθμίσεις: Για την εφαρμογή αυτών των διατάξεων, θα πρέπει να γίνουν τροποποιήσεις τόσο στην ελληνική όσο και στην τουρκική εθνική νομοθεσία — στην Ελλάδα για να διασφαλιστεί ότι η Τουρκία χαρακτηρίζεται ως «ασφαλής τρίτη χώρα» και στην Τουρκία για να διασφαλιστεί η πρόσβαση σε αποτελεσματικές διαδικασίες χορήγησης ασύλου για όλα τα άτομα που χρήζουν διεθνούς προστασίας. Θα πρέπει επίσης να θεσπιστούν ταχείες επιχειρησιακές ρυθμίσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης της ικανότητας υποδοχής των ελληνικών νησιών καθώς και της προσαρμογής των κέντρων πρώτης υποδοχής («hotspots») σε κέντρα επανεισδοχής και χορήγησης ασύλου.
2. Πρόγραμμα επανεγκατάστασης 1:1
Για κάθε Σύριο υπήκοο που επιστρέφει από τα ελληνικά νησιά, ένας άλλος θα επανεγκαθίσταται στην ΕΕ απευθείας από την Τουρκία. Για να λειτουργήσει το πρόγραμμα αυτό, τα κράτη μέλη πρέπει να διαθέσουν έναν επαρκή αριθμό θέσεων επανεγκατάστασης. Οι αναληφθείσες δεσμεύσεις που θα χρησιμοποιηθούν για τον σκοπό αυτό θα περιλαμβάνουν τις 18.000 εναπομένουσες θέσεις από τις 22.504 θέσεις του ευρωπαϊκού προγράμματος επανεγκατάστασης, που συμφωνήθηκαν τον Ιούλιο του 2015, και, εφόσον χρειαστεί, τις αδιάθετες 54.000 θέσεις βάσει υφιστάμενων αποφάσεων μετεγκατάστασης.
Το υλικοτεχνικό πλαίσιο που στηρίζει το Εθελοντικό Πρόγραμμα Εισδοχής για Ανθρωπιστικούς Λόγους με την Τουρκία θα πρέπει να χρησιμοποιείται για τους σκοπούς του προγράμματος επανεγκατάστασης 1:1 — με βάση την εμπειρογνωσία της UNHCR με τη στήριξη της EASO, του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (IOM) και εθνικών αξιωματικών αρμόδιων για το άσυλο, εφόσον χρειάζεται. Μόλις το πρόγραμμα «1:1» εκπληρώσει τον στόχο της αναχαίτισης των μεταναστευτικών ροών, θα ενεργοποιηθούν οι εισδοχές βάσει του Εθελοντικού Προγράμματος Εισδοχής για Ανθρωπιστικούς Λόγους, τα δε κράτη μέλη θα συνεισφέρουν σε εθελοντική βάση.
3. Επίσπευση του χάρτη πορείας για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων
Οι εργασίες για τον χάρτη πορείας για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων με την Τουρκία θα επισπευσθούν – χωρίς αλλαγή των 72 προαπαιτουμένων που πρέπει να επιτύχει η Τουρκία (35 εκ των οποίων έχουν ήδη επιτευχθεί). Για να επιτευχθεί ο στόχος της άρσης της υποχρέωσης θεώρησης έως το τέλος Ιουνίου, η Τουρκία θα πρέπει να εγκρίνει εγκαίρως τα μέτρα που εκκρεμούν. Υπό την προϋπόθεση ότι η Τουρκία θα λάβει τα αναγκαία μέτρα για την εκπλήρωση των υπολοίπων απαιτήσεων, η Επιτροπή θα υποβάλει νομοθετική πρόταση για την άρση της υποχρέωσης θεώρησης για τους Τούρκους πολίτες στα τέλη Απριλίου 2016.
4. Επίσπευση της εκταμίευσης κονδυλίων στο πλαίσιο της Διευκόλυνσης για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία
Τα πρώτα έργα στο πλαίσιο της «Διευκόλυνσης για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία» χρηματοδοτούνται αυτή τη στιγμή, με 55 εκατ. ευρώ για την αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών των παιδιών των Συρίων στην Τουρκία για την πρόσβασή τους σε επίσημη εκπαίδευση, και με 40 εκατ. ευρώ για ανθρωπιστική βοήθεια μέσω του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος. Το επόμενο βήμα για τη χρηματοδότηση περαιτέρω έργων θα απαιτήσει την ενεργό συνεργασία των τουρκικών αρχών, ώστε η ανάλυση αναγκών να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τα μέσα Απριλίου.
5. Επιτάχυνση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων
Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη καταβάλλουν προσπάθειες για την προώθηση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Τουρκία. Αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη προετοιμασίες προκειμένου να σημειωθεί πρόοδος στο άνοιγμα πέντε κεφαλαίων. Στόχος της Επιτροπής είναι να ολοκληρώσει όλα τα σχετικά προπαρασκευαστικά έγγραφα την άνοιξη, ώστε να τα υποβάλει στο Συμβούλιο, με την επιφύλαξη των θέσεων των κρατών μελών και του διαπραγματευτικού πλαισίου.
6. Βελτίωση της ανθρωπιστικής κατάστασης στη Συρία
Όπως έχει ήδη αναφερθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, η ΕΕ είναι έτοιμη να συνεργαστεί με την Τουρκία για τη βελτίωση της ανθρωπιστικής κατάστασης στο εσωτερικό της Συρίας, γεγονός που θα επιτρέψει στους πρόσφυγες να ζήσουν σε ασφαλέστερες περιοχές. Για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, έχει ιδιαίτερη σημασία οι δεσμεύσεις, τις οποίες ανέλαβε η Διεθνής Ομάδα Στήριξης της Συρίας στις 11-12 Φεβρουαρίου στο Μόναχο, να υλοποιηθούν τάχιστα και πλήρως από όλα τα μέρη.
Ιστορικό
Στις 15 Οκτωβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέληξε σε προσωρινή συμφωνία με την Τουρκία για ένα Κοινό Σχέδιο Δράσης με στόχο να ενταθεί η συνεργασία τους για τη διαχείριση της μετανάστευσης με συντονισμένες προσπάθειες αντιμετώπισης της προσφυγικής κρίσης. Το σχέδιο αυτό ενεργοποιήθηκε στη σύνοδο ΕΕ-Τουρκίας της 29ης Νοεμβρίου 2015.
Το σχέδιο καθορίζει μια σειρά από δράσεις συνεργασίας, οι οποίες πρέπει να υλοποιηθούν επειγόντως από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Δημοκρατία της Τουρκίας, με στόχο τη συντονισμένη αντιμετώπιση των κοινών προκλήσεων και τη συμπλήρωση των προσπαθειών που καταβάλλει η Τουρκία για να διαχειριστεί τον μεγάλο αριθμό ατόμων που χρήζουν προστασίας στη χώρα αυτή. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Ένωση —τα θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη της — δεσμεύθηκαν να ενισχύσουν την πολιτική συνεργασία με την Τουρκία, παρέχοντάς της σημαντική οικονομική στήριξη, επισπεύδοντας την υλοποίηση του χάρτη πορείας για την ελευθέρωση των θεωρήσεων και επανενεργοποιώντας τη διαδικασία προσχώρησης της Τουρκίας.
Μετά τη συνάντηση με τον πρωθυπουργό της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου, στις 7 Mαρτίου 2016, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για τις πρόσθετες προτάσεις που υπέβαλε η Τουρκία για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού.