Ολοκληρωμένη μελέτη της ομάδας Κυπριακού του εκλογικού επιτελείου του υποψηφίου Προέδρου της ΚΔ Γιώργου Λιλλήκα της Έκθεσης ΓΓ του ΟΗΕ  για την Αποστολή Καλών Υπηρεσιών στην Κύπρο δώθηκε σήμερα στη δημοσιότητα. 

Οπως αναφέρεται «η έκθεση καλύπτει την περίοδο 15.5.2015 – 11.8.2017. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις αποτελούν συνέχεια των συνομιλιών από το 2008, όπως και η δομή της διαδικασίας που συμφωνήθηκε από τους Χριστόφια-Ταλάτ, επί των 6 Κεφαλαίων, ήτοι Διακυβέρνηση και Διαμοιρασμός Εξουσίας, Οικονομία, ΕΕ, Περιουσιακό, Εδαφικό, Ασφάλεια και Εγγυήσεις[1].
Έγιναν 70 συναντήσεις των ηγετών, 150 συναντήσεις των διαπραγματευτών και 369 συναντήσεις εμπειρογνωμόνων στην Κύπρο, ενώ αντηλλάγησαν 565 κοινά έγγραφα μεταξύ των πλευρών, τα οποία  κατέγραψαν πρόοδο και  συγκλίσεις κατά τη διάρκεια της διαδικασίας[2].

ΙΙ. Το στάτους της διαδικασίας και τα ουσιαστικά Κεφάλαια

Η ανεπανάληπτη ουσιαστική πρόοδος σε όλα τα Κεφάλαια, ήταν αυτή που επέτρεψε τη σύγκληση του Συνεδρίου για την Κύπρο στις 12.1.2017 στη Γενεύη[3].

i. Κεφάλαιο ΕΕ
Συμφωνία των πλευρών ότι οι ιδρυτικές αρχές της ΕΕ θα είναι σεβαστές σε όλο το νησί, αλλά και διασφάλιση της διζωνικότητας και της δικοινοτικότητας. Πλείστα ζητήματα στο Κεφάλαιο αυτό έχουν επιλυθεί. Εκκρεμότητες σχετίζονται με τις μόνιμες παρεκκλίσεις και το Πρωτογενές Δίκαιο, καθώς και το πώς καθορίζονται οι Κοινές Θέσεις της Ενωμένης Κύπρου στα Σώματα της ΕΕ, τη σύσταση Κοινής Επιτροπής σε Θέματα ΕΕ και ερωτήματα αναφορικά με παραβάσεις και άλλες εσωτερικές διαδικασίες[4].

Σχόλιο: Είναι εξόχως αντιφατικό, από τη μια ο σεβασμός των ιδρυτικών αρχών της ΕΕ και ο θεμελιώδης ευρωπαϊκός χαρακτήρας της λύσης, και από την άλλη,  η διασφάλιση της διζωνικότητας και της δικοινοτικότητας της λύσης. (ίδ. Κοινή Διακήρυξη Αναστασιάδη-Ακιντζί στις 11.2.2014, παρ. 4, όπου ο ΠτΔ αποδέχθηκε αυτή τη διατύπωση).

Πάγια και ακλόνητη είναι η τουρκική θέση για πλειοψηφία πληθυσμού και περιουσίας σε έκαστη ομοσπονδιακή μονάδα και ο περιορισμός θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών που θα διαμένουν στην περιοχή που θα είναι υπό τον έλεγχο διαφορετικής εθνοτικής καταγωγής. Οι εκκρεμότητες είναι δυσεπίλυτες, αφού η τουρκική πλευρά επιδιώκει ρυθμίσεις που συνεπάγονται μόνιμες παρεκκλίσεις από το κεκτημένο, άρα θέλει να τις καταστήσει πρωτογενές δίκαιο. Παράλληλα, η Τουρκία θέλει να ελέγχει τις αποφάσεις που απαιτούν ομοφωνία εντός ΕΕ και την ίδια στιγμή, θα μπορεί να μπλοκάρει τις θέσεις της Κύπρου εντός ΕΕ, εάν αυτές δεν θα συμβαδίζουν με τα τουρκικά συμφέροντα. Ως αποτέλεσμα, θα ελέγχει και θα ομηροποιεί την Κύπρο στην άσκηση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεών της εντός της ΕΕ.
ii. Διακυβέρνηση και Διαμοιρασμός Εξουσίας
Συμφωνία σε αμέτρητα θέματα. Μέχρι τον Ιανουάριο του 2017, ήταν καλώς γνωστά και εν πολλοίς συμφωνημένα τα περιγράμματα μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα. Υπήρξαν ήδη συγκλίσεις πχ στις διαδικασίες λειτουργίας, σύνθεσης και λήψης αποφάσεων, στους μηχανισμούς επίλυσης αδιεξόδων των κύριων σωμάτων της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, περιλ. της νομοθετικής και δικαστικής εξουσίας, των ανεξάρτητων αξιωματούχων και της ομοσπονδιακής δημόσιας υπηρεσίας. Οι ομοσπονδιακές αρμοδιότητες, η συνεργασία και ο συντονισμός της ομοσπονδιακής κυβέρνησης με τα συνιστώντα κράτη, καθώς και τα κριτήρια για απόκτηση ιθαγένειας στο μέλλον και το ποιός θα θεωρείται πολίτης από τη 1^η μέρα της λύσης έχουν και αυτά κυρίως συμφωνηθεί, όπως και οι θέσεις για τα κριτήρια έκδοσης εσωτερικής ιθαγένειας, όπως ορίζονται στην Κοινή Διακήρυξη της 11.2.2014. Το θέμα της ιθαγένειας και η επίδρασή του σε άλλες ουσιαστικές πτυχές, περιλαμβανομένης της άσκησης αστικών και πολιτικών δικαιωμάτων έχει σχεδόν ολοκληρωθεί και απομένουν λεπτομέρειες για να συμφωνηθεί[5].

Σχόλιο: ικανοποίηση τουρκικής πλευράς, σε μια πτυχή που διαπραγματευόμαστε για 43 συνεχή χρόνια, εις βάρος άλλων ουσιωδών πτυχών του Κυπριακού, και η οποία επέφερε τη πλήρη διολίσθηση των θέσεών μας μέχρι το σημείο αποδοχής της εκ περιτροπής προεδρίας και των πολλαπλών ΤΚ βέτο που θα παραλύουν τη λειτουργία του ομόσπονδου κράτους. Παράλληλα, διαβρώθηκε και η θέση που διατυπώνεται σαφώς στα σχετικά ψηφίσματα του ΣΑ του ΟΗΕ ότι η πολιτική ισότητα δεν σημαίνει αριθμητική ισότητα. Αναδεικνύει τη λανθασμένη φιλοσοφία που ακολουθούσαμε τόσα χρόνια, τόσο σε επίπεδο διαδικασίας, όσο και σε επίπεδο ουσίας αφού ποτέ δεν θέσαμε θέμα εξισορρόπησης των υποχωρήσεων μας,  με ανταλλάγματα στο εδαφικό, στο περιουσιακό κλπ, ενώ αποδεχτήκαμε εν τέλει να παραβλέψουμε το διεθνές έγκλημα που συντελείται στα κατεχόμενα με τον παράνομο εποικισμό. Εν τέλει, η διαπραγμάτευση σε αυτή τη πτυχή, αναλώνεται πλέον στην παραμονή όλων των εποίκων στο νησί, μέσα από αόριστες ρυθμίσεις περί εσωτερικής ιθαγένειας, έκδοσης αδειών εργασίας κοκ.

iii. Οικονομία
΄Εχει σχεδόν ολοκληρωθεί πλήρως. Πλευρές συμφώνησαν πλείστες βασικές αρχές, πολιτικές και θεσμούς που θα ορίζουν την οικονομία, πχ φορολογία, δημόσιο χρέος, νομισματική πολιτική, εγγυήσεις και κρατική βοήθεια, την Κεντρική τράπεζα, τα εποπτικά Σώματα, την κατανομή εσόδων, την οικονομική σύγκλιση μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Οι εκκρεμότητες σχετίζονται με την εφαρμογή και τη μετάβαση[6].

Σχόλιο: μια εξαιρετικά σημαντική πτυχή του Κεφαλαίου της Οικονομίας αποτελεί ο έλεγχος της βιωσιμότητας των τραπεζών των κατεχομένων, ο οποίος δεν έχει διεξαχθεί, εξαιτίας της άρνησης των κατοχικών αρχών. Η διάσταση αυτή έχει πολλαπλάσιες αρνητικές επιπτώσεις και σε άλλα σχετικά ζητήματα. Ωστόσο, η Έκθεση αποκρύβει ουσιαστικά να αναδείξει το γεγονός αυτό και συνεχίζει να ωραιοποιεί την κατάσταση.

iv. Περιουσιακό
«Αναγνωρίζεται το δικαίωμα του ιδιοκτήτη στην περιουσία του. Θα υπάρξουν εναλλακτικές ρυθμίσεις για την άσκηση αυτού του δικαιώματος(συμφωνία των 2 ηγετών στις 27.7.2015). Συμφωνήθηκε επίσης, ότι οι εκτοπισμένοι ιδιοκτήτες και οι χρήστες θα έχουν διάφορες επιλογές, πχ αποζημίωση, ανταλλαγή, και επανεγκατάσταση και αυτές οι επιλογές θα υπόκεινται σε συμφωνημένα κριτήρια. Η πρόοδος συνεχίστηκε επί των δικαστικών και ad hoc μηχανισμών, πχ την Επιτροπή Αποζημίωσης και το Δικαστήριο περιουσιών, καθώς και επί αρχών, πχ η περιγραφή της δίκαιης αποζημίωσης, του αθέμιτου πλουτισμού, ωστόσο η πρόοδος αυτή έγινε με πιο αργούς ρυθμούς στους τελευταίους μήνες διαπραγμάτευσης[7].

Σχόλιο: η πρόοδος και οι συγκλίσεις περιορίζονται σε γενικές και αόριστες αρχές, οι οποίες προβλέπονται να ρυθμίσουν, εν μέρει, το περιουσιακό, μέσα από εξαιρετικά σύνθετες, πολύπλοκες και εξόχως χρονοβόρες διαδικασίες-μηχανισμούς-κριτήρια. Η Έκθεση, αποφεύγει και πάλι να αναδείξει τις ανυπέρβλητες δυσκολίες που προκαλεί η υπαναχώρησή μας στις τουρκικές απαιτήσεις, να αποκατασταθεί ο χρήστης σε άλλη περιουσία, προτού την επιστρέψει στο νόμιμο ιδιοκτήτη, πχ μετά την ανέγερση νέων οικισμών, οι οποίοι είναι άγνωστο πότε θα ολοκληρωθούν, πως και ποιος θα αναλάβει το κόστος ανέγερσής τους. Σαφέστατα, όχι μόνο δεν εντοπίζεται ελπιδοφόρα προοπτική επίλυσης της πτυχής του περιουσιακού, αλλά όπως πρόσφατα αποκαλύφθηκε, η πλευρά μας έχει αποδεχθεί στο Κραν Μοντανά να δίνεται προτεραιότητα και στον παράνομο χρήστη κατεχόμενων περιουσιών (παρακάτω αναφορές Έκθεσης).

v. Εδαφικό
Αναδεικνύει ότι η μεγάλη πρόοδος που επιτεύχθηκε στις συνομιλίες επέτρεψε, για πρώτη φορά, τη διαπραγμάτευση επί του εδαφικού, επισήμως, σε δύο γύρους τον Νοέμβριο του 2016. Ο α’ γύρος διασφάλισε το ποσοστό γης των συστατικών κρατών μέσα από μια εδαφική διευθέτηση, ενώ ο β’ γύρος απέτυχε περαιτέρω πρόοδο, εξέλιξη η οποία έθεσε σε κίνδυνο ολόκληρη τη διαδικασία.

Καταγράφεται η συμφωνία του δείπνου της 1^ης Δεκεμβρίου για τη σύγκληση συνάντησης στη Γενεύη, των 2 ηγετών και των τριών εγγυητριών για τις 9-12 Ιανουαρίου 2017, στο πλαίσιο των οποίων κατατέθηκαν οι χάρτες στο εδαφικό και σηματοδοτήθηκε η έναρξη της συζήτησης της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων[8]. Το ανακοινωθέν της Γενεύης (12.1.2017) υπογράμμισε την ανάγκη για αμοιβαία αποδεκτή λύση που θα αντιμετωπίζει τις ανησυχίες έκαστης κοινότητας και βάσει της αρχής ότι η ασφάλεια της μιας πλευράς δεν θα είναι εις βάρος της ασφάλειας της άλλης πλευράς. Αυτά καθόρισαν τη Συνάντηση των τεχνοκρατών στο Μοντ Πελεράν (18-19.1.2017)[9].

Σχόλιο: Η Έκθεση σχολιάζει διθυραμβικά την εκατέρωθεν κατάθεση των χαρτών, και τη συζήτηση της πτυχής της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων, ως εξελίξεις που έφεραν τα μέρη εγγύτερα σε μια συνολική συζήτηση. Υποβαθμίζει τις εκ διαμέτρου αντίθετες θέσεις έκαστης πλευράς σε αυτές τις νευραλγικές πτυχές του Κυπριακού. Είναι κοινά παραδεκτό ότι σε αυτές τις πτυχές, είναι η πλευρά μας που πρέπει να λάβει από την τουρκική πλευρά. Αντ’ αυτού, η τουρκική πλευρά ποσώς έχει μετακινηθεί από τις πάγιες θέσεις της.
Σημειώνεται ακολούθως, η απόφαση της ΒτΑ για τον εορτασμό της Ένωσης, ως μια εξέλιξη που καθυστέρησε την πορεία των συνομιλιών σε κρίσιμο σημείο και επιδείνωσε την εμπιστοσύνη μεταξύ των μερών[10].

Σχόλιο: αποκαλύπτεται η επιτήδεια ουδετερότητα του συντάκτη της Έκθεσης,  ο οποίος, επιλέγει να αναδείξει την απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων, ενός ανεξάρτητου και κυρίαρχου κράτους, που χρησιμοποιήθηκε ως άλλοθι από την τουρκική πλευρά για να καλύψει την άτεγκτη στάση της στη πτυχή του εδαφικού και στη πτυχή της ασφάλειας και των εγγυήσεων.

Την ίδια στιγμή, αγνοείται επιδεικτικά το σύνολο των ενεργειών του παράνομου καθεστώτος, που σημειώνονταν καθ’ όλη την περίοδο των διαπραγματεύσεων, οι οποίες στοχεύουν να εμβαθύνουν τα τετελεσμένα της κατοχής, όπως τη μαζική πολιτογράφηση παράνομων Τούρκων εποίκων και πολιτών, τη δρομολόγηση αποφάσεων και ενεργειών που εμβαθύνουν τον έλεγχο από την Τουρκία, σε διοικητικό και οικονομικό επίπεδο, στις υποδομές (μεταφορά νερού), στη θρησκευτική ριζοσπαστικοποίηση της ΤΚ κοινωνίας κοκ.  Επιλέγει επίσης να αγνοήσει ότι η τουρκική πλευρά έθεσε προϋποθέσεις για να επιστρέψει στις συνομιλίες προτάσσοντας κυρίως την απαίτηση για ισότιμη μεταχείριση Τούρκων στην Κύπρο με τους Ελλαδίτες πολίτες, που είναι πολίτες της ΕΕ.

IV. Συναντήσεις στο Κρανς Μοντανά
Επιδιώχθηκε η επίτευξη στρατηγικής Συμφωνίας σε όλα τα εκκρεμή ζητήματα στα 6 Κεφάλαια και μετά τη στασιμότητα στα 2 τραπέζια συνομιλιών, ο ΓΓ ΟΗΕ πρότεινε πλαίσιο επίλυσης των 6 πτυχών ως τελικό πακέτο (στις 30.6.2017)[11].

Πρακτικά υπήρξε πλήρης συμφωνία στην ομοσπονδιακή εκτελεστική εξουσία (federal executive) και στην αποτελεσματική συμμετοχή[12]. Στην ισότιμη μεταχείριση των Τούρκων υπηκόων οι ελάχιστες διαφορές περιορίζονταν στην ελεύθερη διακίνηση, η οποία μπορεί να επιλυθεί πρακτικά, σύμφωνα με αξιωματούχους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής[13], ενώ μέχρι το κλείσιμο της Συνάντησης αυτή περιορίστηκε περαιτέρω σε λεπτομέρειες παρά σε αρχές[14]. Πρόοδος επήλθε και στο περιουσιακό με την αντίληψη ότι θα έχει προτεραιότητα ο χρήστης – στις περιοχές που δεν εμπίπτουν στις εδαφικές προσαρμογές, την ίδια στιγμή που θα αναγνωρίζεται η προτεραιότητα στον ιδιοκτήτη – στις περιοχές που θα γίνει η εδαφική αναπροσαρμογή. Οι λίγες εκκρεμότητες  παραμένουν στα ακριβή κριτήρια που θα διέπουν αυτά τα δύο καθεστώτα (regimes). Μέχρι τη λήξη των εργασιών της Συνάντησης, συμφωνήθηκαν επί της αρχής τα δύο καθεστώτας και παρέμειναν μόνο κάποιες λεπτομέρειες[15]. Στο εδαφικό, δεν έγιναν διαπραγματεύσεις μετά την κατάθεση χαρτών στη Γενεύη τον περασμένο Ιανουάριο, αφού ολοκληρωμένη συμφωνία θα μπορούσε να επέλθει μόνο ως μέρος μιας συνολικής συμφωνίας[16]. Παρόλα αυτά, όμως, με το κλείσιμο της Συνάντησης στο Κρανς Μοντάνα αναδύθηκε μια αρχόμενη συμφωνία και στις εδαφικές αναπροσαρμογές[17]. Στην Ασφάλεια και Εγγυήσεις ο ΓΓ ΟΗΕ πρότεινε στα μέρη να εντοπίσουν λύσεις που θα λαμβάνουν υπόψη ότι το υφιστάμενο σύστημα των εγγυήσεων και ιδιαίτερα το Άρθρο 4 της Συνθήκης Εγγυήσεων που περιέχει το μονομερές δικαίωμα επέμβασης, ήταν μη βιώσιμο “unsustainable”. Εισηγήθηκε επίσης ότι χρειάζεται ένα νέο σύστημα ασφάλειας, μαζί με ένα αξιόπιστο πλαίσιο για εποπτεία της εφαρμογής της συμφωνίας στο οποίο θα έχουν ρόλο και οι υφιστάμενες εγγυήτριες. Στο θέμα που αφορά στην παρουσία ελληνικών και τουρκικών στρατευμάτων, συμφωνήθηκε ότι είναι ζήτημα που μπορεί να αντιμετωπιστεί στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο των τριών εγγυητριών δυνάμεων[18].

Σχόλιο: πρώτα-πρώτα, θα πρέπει να υποδειχθεί ότι η φιλοσοφία για 2 τραπέζια συνομιλιών ήταν τουρκικής προέλευσης. Σας παραπέμπω σε πλειάδα δημόσιων δηλώσεων Ακιντζί και στις αντίστοιχες δηλώσεις του ΠτΔ και της κυβέρνησής του που απέρριπταν αυτή τη μεθοδολογία. Στο τέλος την αποδέχτηκαν και αυτή, πηγαίνοντας σε πενταμερή, χωρίς επαρκή προετοιμασία και με σοβαρότατες εκκρεμότητες σε όλες τις βασικές πτυχές[19], οι οποίες, παρά τις προειδοποιήσεις μας, θα οδηγούσε σε λύση τουρκικών προδιαγραφών, είτε σε κατάρρευση συνομιλιών που θα επέτρεπαν στην Τουρκία να θέσει σε ισχύ το πλάνο Β και Γ.

Στη Διακυβέρνηση και στο διαμοιρασμό εξουσιών, υπήρξε αποδοχή της τουρκικής επιδίωξης για εκ περιτροπής προεδρία και τα πολλαπλά ΤΚ βέτο, ενώ, ο ΠτΔ αποδέχτηκε σχεδόν καθ’  ολοκληρία, και την τουρκική απαίτηση για την ισότιμη μεταχείριση Τούρκων πολιτών με τους Ελλαδίτες πολίτες (σσ. οι οποίοι είναι πολίτες της ΕΕ). Στο περιουσιακό, ο ΠτΔ έχει αποδεχτεί προτεραιότητα στο δικαίωμα του σφετεριστή στις κατεχόμενες περιουσίες, ενώ εξαντλείται η λεγόμενη πρόοδος στο περιουσιακό με μια κατ’ εξακολούθηση διαπραγμάτευση κριτηρίων επί κριτηρίων. Στο εδαφικό, τίποτε δεν έχει συζητηθεί, πέραν από την κατάθεση των χαρτών από κάθε πλευρά, η οποία δεν ικανοποιεί καθόλου τη πλευρά μας. Άλλωστε είναι γνωστό ότι ο ΠτΔ είχε έτοιμη την επιστολή που απέστειλε στα ΗΕ με σχόλια και ενστάσεις του, αμέσως μετά την κατάθεση των χαρτών (sic), επικαλούμενος δια του Κυβερνητικού του Εκπροσώπου ότι «ήταν κατά 99,8% προβλέψιμος».

Στη πτυχή της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων, η έκκληση του ΓΓ του ΟΗΕ στα μέρη να εντοπίσουν λύσεις που, εν τέλει, δίδουν ρόλο εποπτείας της εφαρμογής του νέου συστήματος εγγυήσεων και στις εγγυήτριες δυνάμεις, εξουδετερώνεται από τις συγκρουσιακές θέσεις έκαστης πλευράς και από το κοινά παραδεχτό γεγονός ότι δεν μπορούν οι εγγυήτριες δυνάμεις να εποπτεύουν τους εαυτούς τους.

Ως εκ των δύο τούτων παραμέτρων, είναι προβλεπτό ότι το μέγιστο που θα μπορούσε να προκύψει είναι μια μεσοβέζικη ρύθμιση, η οποία θα συνυπάρχει με  το ρόλο που δίνεται στην Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο στο μηχανισμό εποπτείας της εφαρμογής της λύσης.  Σε ό,τι δε αφορά στην παρουσία των στρατευμάτων και στην παραπομπή τους για συζήτηση στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, μας προϊδεάζει για την τουρκική θέση.

Η Έκθεση του ΓΓ του ΟΗΕ αποτυπώνει πλέον επίσημα, τα συμφωνηθέντα και τις συγκλίσεις και τις εναπομείνασες εκκρεμότητες των διαπραγματεύσεων, οι οποίες λαμβάνουν χώρα από το 2008 και εντεύθεν. Επίσημα, πλέον, δια χειρός Ηνωμένων Ενών, καταγράφεται, σαφέστατα, στις παραγράφους 21-27, ότι ο ΠτΔ έχει αποδεχθεί τις πάγιες απαιτήσεις της τουρκικής πλευράς για εκ περιτροπής προεδρία, για μικρά και μεγάλα βέτο, για προτεραιότητα του χρήστη στο θέμα των περιουσιών και για δίκαιη μεταχείριση Ελλαδιτών και Τούρκων υπηκόων αναφορικά με τις τέσσερις ελευθερίες, ενώ στο εδαφικό οι ρυθμίσεις που εκκολάπτονται οδηγούν  σε ένα χάρτη υποδεέστερο του Σχεδίου Ανάν.

Οι υποχωρήσεις του ΠτΔ, όμως, δεν κρίθηκαν ικανές να θέσουν την Τουρκία προ των ευθυνών της, αλλά αντ’ αυτού όλες οι πλευρές επικρίνονται για την αδυναμία τους να επιδείξουν πολιτική βούληση για την τελική συμφωνία.

Καλέσαμε τον ΠτΔ να αποσύρει γραπτώς τις προτάσεις που κατέθεσε, καθότι αυτές θα αποτελούσαν κεκτημένο των διαπραγματεύσεων. Όχι μόνο δεν το έπραξε, αλλά δηλώνει και έτοιμος να επαναρχίσει έναν διάλογο από κει που παρέμεινε. Αυτή η εξέλιξη θα αποβεί καταστροφική για την Κύπρο, αφού οι υποχωρήσεις μας θα επισφραγίσουν νέα διαπραγματευτικά κέρδη για την τουρκική πλευρά, ενώ η πτυχή της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων θα τύχει νέων διαπραγματεύσεων που στην καλύτερη των περιπτώσεων θα επιτρέψουν την παραμονή στρατευμάτων και την παραπομπή της συζήτησης για τις εγγυήσεις στο μακροπρόθεσμο μέλλον. Με άλλα λόγια, οδηγούμαστε σε μια λύση μη βιώσιμη, μη λειτουργική, άδικη και θνησιγενή, με αντάλλαγμα ολίγα στρατεύματα κατοχής και ολίγες εγγυήσεις.

V. Στάτους της διαδικασίας – πρόσθετες παρατηρήσεις
Στις 29.1.2016 οι 2 ηγέτες δεσμεύτηκαν να προωθηθεί προπαρασκευαστική τεχνική εργασία, παράλληλα με τις διαπραγματεύσεις, σε 4 τομείς προτεραιότητας: εκπόνηση ομοσπονδιακού συντάγματος, τεχνικές προετοιμασίες για την εφαρμογή του ευρωπαϊκού κεκτημένου στο μελλοντικό ΤΚ συνιστών κράτος, διαρκή εργασία με το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα επί των οικονομικών πτυχών της λύσης[20].

Σύνταξη ομοσπονδιακού συντάγματος – καμιά ουσιαστική πρόοδος[21]

Εφαρμογή κοινοτικού κεκτημένου στην ΤΚ κοινότητα – Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέληξε σε μια αρχική εκτίμηση της ετοιμότητας της ΤΚ κοινότητας η οποία παρουσιάστηκε στους 2 ηγέτες στις 10.5.2017, ενώ μέχρι τις 5.6.2017 κυκλοφόρησαν και στις 2 κοινότητες οι εκθέσεις των αποστολών της επιτροπής (125 συναντήσεις ομάδων εργασίας,  με συμμετοχή εκατοντάδων εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής επί διαφόρων θεμάτων του acquis)[22].

Οικονομικές πτυχές – το ΔΝΤ ολοκλήρωσε 294 ημέρες παρουσίας στο νησί, ενώ η Παγκόσμια Τράπεζα 430 ημέρες, οι οποίες αναλώθηκαν στην εκπόνηση αξιολογήσεις των χρηματοοικονομικών τομέων, δημοσιονομικών πλαισίων, τομέων κοινωνικής προστασίας και υγείας και της δημόσιας διοίκησης σε μια επανενωμένη Κύπρο. Οι Θεσμοί διατύπωσαν εισηγήσεις σε εισοδηματικές πολιτικές, διαχείριση χρέους και τις οικονομικές επιπτώσεις της λύσης, περιλαμβανομένης της επίλυσης του περιουσιακού[23]. Ωστόσο, η προετοιμασία για εφαρμογή παρέμεινε αργή, λόγω αντίδρασης των πολιτικών δυνάμεων που αντιδρούν στη λύση και στις δύο κοινότητες[24].

Ομάδα εργασίας για τους ομοσπονδιακούς νόμους – συμφωνία επί μεγάλου αριθμού νόμων που απαιτούνται μόλις τεθεί σε ισχύ η συμφωνία, ωστόσο, μέχρι τη συνάντηση στο Κρανς Μοντάνα υπολειπόταν ουσιαστικό μέρος. Η ομάδα εργασίας για την εξέταση της συμβατότητας των διεθνών συμφωνιών έκαστης κοινότητας με το διεθνές δίκαιο δεν κατόρθωσε μια πλήρη εξέταση, ούτε επί των Δικαστικών παρήχθησαν αποτελέσματα[25].

Τεχνικές Επιτροπές (ΤΕ) – από τις 15.5.2016, οι 15 ΤΕ πραγματοποίησαν 339 συναντήσεις μέχρι τη συνάντηση στο Κρανς Μοντάνα. Αοτελέσματα χωρίς ουσιαστική απήχηση, πλην του έργου της ΤΕ για την Πολιτιστική Κληρονομιά και της ΤΕ για την Εκπαίδευση (“imagine project”)[26]. Η Έκθεση θεωρεί σημαντική τη διατήρηση των συναντήσεων, ιδιαίτερα σε αυτή την περίοδο πολιτικής αβεβαιότητας και για να διατηρηθούν τα κέρδη που επιτεύχθηκαν μέχρι τώρα στις συνομιλίες και για να συμβάλουν στην ανάπτυξη περαιτέρω ΜΟΕ και τις ειρηνευτικές προσπάθειες[27].

ΜΟΕ – προχώρησε η περαιτέρω αποναρκοθέτηση, η απόσυρση της θεώρησης (από τα οδοφράγματα) και η εντατικοποίηση εργασιών της ΔΕΑ, ωστόσο, καμιά πρόοδος στο άνοιγμα άλλων οδοφραγμάτων, ούτε στη προώθηση της διασύνδεσης των ηλεκτρικών δικτύων και τη διαλειτουργικότητα της κινητής τηλεφωνίας[28].

Παρατηρήσεις – Χάθηκε μια ιστορική ευκαιρία στο Κρανς Μοντάνα[29]. Χρειάζεται πολιτική βούληση κουράγιο και αποφασιστικότητα, αμοιβαία εμπιστοσύνη και ετοιμότητα από όλα τα μέρη, για να αναλάβουν μελετημένα ρίσκα για το τελευταίο μίλι των συνομιλιών[30]. Όταν τα μέρη είναι έτοιμα, τα ΗΕ θα βοηθήσουν να ολοκληρωθεί η στρατηγική συμφωνία που αναδύθηκε στο Κρανς Μοντάνα. Ενθαρρύνονται τα μέρη να διατηρήσουν την εργασία που κτίστηκε καθ’ όλη τη διαδικασία με τη μορφή των συγκλίσεων και της συσσωρευμένης κατανόησης στα 2 τελευταία χρόνια[31].

Στο μέλλον η συμφωνία θα επιδιωχθεί στη στρατηγική συμφωνία επί των κύριων θεμάτων και θα αποτελέσει τη βάση για μια συνολική συμφωνία, ενώ οι λεπτομέρειες θα απομείνουν να επιλυθούν σε τεχνικό επίπεδο[32].