Εκτενείς αναφορές στις διαπραγματεύσεις μετά την κοινή ανακοίνωση Αναστασιάδη – Ακιντζί στις 15 Μαΐου και την απόφασή τους για εντατικοποίηση των συνομιλιών, στον ιδιαίτερο ρόλο και τη συμβολή της ΕΕ στην εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου και στα ζητήματα της συνεργασίας διεθνών θεσμών για την οικονομική πτυχή της λύσης, περιέχει η έκθεση του ΓΓ του ΟΗΕ για την Αποστολή των Καλών του Υπηρεσιών στο Κυπριακό.

Η έκθεση δόθηκε ατύπως αργά το βράδυ της Παρασκευής στα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, μαζί με χωριστή έκθεση για την ΟΥΝΦΙΚΥΠ και καλύπτει τις εξελίξεις στο Κυπριακό από τις 22 Δεκεμβρίου του περασμένου έτους μέχρι φέτος στις 30 Ιουνίου.

Αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια του έτους των συνομιλιών, οι ηγέτες των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων έχουν σημειώσει ξεκάθαρη πρόοδο σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων των διαπραγματεύσεων, ωστόσο, την ίδια στιγμή υπάρχει ακόμα πολλή δουλειά που παραμένει μπροστά.

Ο ΓΓ του ΟΗΕ απευθύνει πρόσκληση προς τους δύο ηγέτες, καθώς αντιμετωπίζουν τα εκκρεμή ζητήματα, να καταβάλουν κάθε προσπάθεια για να μεταφράσουν τις σημαντικές αμοιβαίες αντιλήψεις στις οποίες έχουν καταλήξει κατά τη διάρκεια του έτους των διαπραγματεύσεων, σε συγκεκριμένες συγκλίσεις. Και επισημαίνει ότι για να επιτευχθεί αυτό, θα πρέπει οι ηγέτες να διατηρήσουν τη συνεχή τους αφοσίωση και καθοδήγηση, καθώς και μια δομημένη προσέγγιση, η οποία θα τους επιτρέψει να ολοκληρώσουν τις συζητήσεις σχετικά με τα θέματα που έχουν ταυτοποιήσει για την εντατικοποιημένη φάση.

Ο Γενικός Γραμματέας καταγράφει και χαιρετίζει σε αρκετά σημεία της έκθεσής του τη δήλωση των ηγετών της 15ης Μαΐου 2016, στην οποία υπογράμμισαν τη δέσμευσή τους να εντείνουν τις προσπάθειές τους κατά τους επόμενους μήνες, με στόχο την επίτευξη μιας συνολικής συμφωνίας διευθέτησης εντός του 2016. Και ενώ διευκρινίζει πως δεν υπάρχουν χρονοδιαγράμματα, υπάρχει μια μοναδική ευκαιρία για θετική κατάληξη.

«Η δέσμευση που εκφράζεται από τους ηγέτες στη δήλωσή τους της 15ης Μαΐου 2016 για να εντείνουν τις προσπάθειές τους, αποτελεί σαφή ένδειξη ότι, ενώ ο ΟΗΕ δεν έχει χρονοδιαγράμματα για τη διαδικασία, οι πλευρές αναγνωρίζουν ότι υπάρχει μια μοναδική ευκαιρία για να καταλήξουν οι διαπραγματεύσεις σε θετική ολοκλήρωση. Προτρέπω σθεναρά τους ηγέτες και τις ομάδες τους να χρησιμοποιούν τις επόμενες εβδομάδες και την εν εξελίξει εντατικοποιημένη εργασία τους για να σημειώσουν περαιτέρω πρόοδο το συντομότερο δυνατόν. Αυτό είναι και το κρισιμότερο, αν πρόκειται ν’ αδράξουν την ευκαιρία για να πλησιάσουν περισσότερο στο δεδηλωμένο στόχο τους να καταλήξουν σε συμφωνία εντός του 2016».

Χαρακτηρίζει «πραγματική» και «ιστορική» την ευκαιρία που υπάρχει ενώπιον των πλευρών για να φέρουν τη διαδικασία σε μια επιτυχή έκβαση, αλλά θεωρεί πως είναι ακόμη «φευγαλέα και εύθραυστη». Ο ΓΓ παραμένει πεπεισμένος ότι μπορεί να βρεθεί μια αμοιβαία αποδεκτή λύση σε αυτό το μακρόχρονο θέμα και ότι είναι σήμερα, περισσότερο από ποτέ, εφικτή.

«Αυτό, όμως, επισημαίνει, θα απαιτήσει και οι δύο πλευρές να ενεργήσουν με αποφασιστικότητα, να λάβουν έγκαιρα και γενναίες αποφάσεις και το σημαντικότερο, να κοιτάξουν πέρα από το άμεσο παρόν καθώς εργάζονται μαζί για να οικοδομήσουν ένα κοινό μέλλον για το νησί, όπου όλα Κύπριοι θα μπορούν να ευημερούν σε συνθήκες ειρήνης και αμοιβαίου σεβασμού».

Ο κ. Μπαν δηλώνει ενθαρρυμένος από την αποφασιστικότητα και πολιτική βούληση που έχουν επιδείξει οι ηγέτες, λέγοντας πως έχουν δείξει επανειλημμένα ότι, ενώ ο καθένας διαπραγματεύεται προς το συμφέρον της δικής του κοινότητας, είναι επίσης σε θέση να λαμβάνουν υπόψη τις ανησυχίες της άλλης κοινότητας, προκειμένου να επιτευχθεί μια διευθέτηση η οποία θα ανταποκρίνεται στα καλύτερα συμφέροντα όλων των πολιτών μιας μελλοντικά ενωμένης Κύπρου.

Ο ΓΓ αναγνωρίζει ότι, ενώ η ικανότητα και η προθυμία των ηγετών να καταλήξουν σε αμοιβαίες κατανοήσεις αποτελούν θετική εξέλιξη, έχει επίσης αποδειχθεί ότι είναι δύσκολο μερικές φορές να μετουσιώσουν αυτές τις κατανοήσεις σε πιο λεπτομερείς πρόνοιες και συγκλίσεις επί συγκεκριμένων θεμάτων.

«Είμαι, συνεπώς, ενθαρρυμένος από την απόφαση των ηγετών να εντείνουν τις εν εξελίξει απευθείας διαπραγματεύσεις τους, καθώς και να συνεχίσουν να παρέχουν λεπτομερείς οδηγίες στους διαπραγματευτές τους, προκειμένου ενεργά να βρουν λύσεις σε μακροχρόνιες αποκλίσεις».
Καταγράφει ως μία από τις προκλήσεις των διαπραγματεύσεων τις απαραίτητες προετοιμασίες για την εφαρμογή της διευθέτησης, ιδίως σε τομείς όπως οι προετοιμασίες για την επέκταση του ευρωνομίσματος στη μελλοντική τουρκοκυπριακή συνιστώσα πολιτεία και ευρύτερα, για την εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου της ΕΕ.

Ο ΓΓ χαιρετίζει το σημαντικό έργο που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της άτυπης Δικοινοτικής Επιτροπής σχετικά με τις προετοιμασίες για την ΕΕ και προτρέπει τα μέρη να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους για να εξασφαλίσουν πως θα λαμβάνονται εγκαίρως όλα τα απαραίτητα μέτρα εγκαίρως, ώστε να καταστεί δυνατή η ομαλή και επιτυχής μετάβαση, μετά τη συμφωνία διευθέτησης.

Επίσης τονίζει τη σημασία της στενής συνεργασίας μεταξύ των διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, σημειώνοντας ότι οι δύο ηγέτες πρέπει να χρησιμοποιήσουν στις διαπραγματεύσεις την τεχνική βοήθεια και υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας, προκειμένου να σχεδιάσουν από κοινού μια οικονομικά βιώσιμη συμφωνία, η οποία θα μεγιστοποιεί το αναμενόμενο μέρισμα ειρήνης.

«Μπροστά μας έχουμε μια σημαντική και ευαίσθητη περίοδο, καθώς οι θεσμοί που εργάζονται για την υποστήριξη της ομάδας μου για το Κυπριακό ολοκληρώνουν το διαγνωστικό τους έργο για την τρέχουσα οικονομική κατάσταση και στις δύο κοινότητες και τα συμπεράσματα και οι συστάσεις πολιτικής διαμορφώνονται και ανακοινώνονται στους δύο ηγέτες και στις ομάδες τους».

Αποκαλύπτει ταυτόχρονα ότι ο Ειδικός του Σύμβουλος Έσπεν Μπαρθ Έιντε επικοινωνεί συχνά μέσω τηλεδιάσκεψης με τους εκπροσώπους αυτών των θεσμικών οργάνων και προτρέπει τους δύο ηγέτες να ενσωματώσουν τις συμβουλές, την καθοδήγηση και τις βέλτιστες πρακτικές στις συζητήσεις τους, με σκοπό την καλύτερη διάρθρωση του μετά τη διευθέτηση ομοσπονδιακού συστήματος.

«Είναι πλέον ζωτικής σημασίας αυτό το έργο να ενσωματωθεί στις συνομιλίες, για να εξασφαλιστεί ότι οι επιλογές πολιτικής που έγιναν θα οδηγήσουν σε μια οικονομικά και δημοσιονομικά βιώσιμη μετά την διευθέτηση Κύπρο. Ο Ειδικός μου Σύμβουλος και η ομάδα του θα συνεχίσουν να συμμετέχουν σε μια σημαντική προσπάθεια συντονισμού για να βοηθηθούν οι πλευρές στη μετουσίωση των εξωτερικών οικονομικών συμβουλών σε βιώσιμες και πολιτικά ευχάριστες διατάξεις της διευθέτησης», σημειώνει ο ΓΓ του ΟΗΕ.

Μολονότι χαιρετίζει την απόφαση των ηγετών να δημιουργήσουν διάφορες ομάδες εργασίας εμπειρογνωμόνων για να ασχοληθούν με συγκεκριμένα νομικά ζητήματα, ενθαρρύνει έντονα τις δύο πλευρές να προχωρήσουμε με αυτές τις σημαντικές συζητήσεις σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων, «ιδίως εκείνες που αφορούν στη συγγραφή Συντάγματος». Επαναβεβαιώνει δε ότι ο Ειδικός του Σύμβουλος Έιντε και η ομάδα του είναι έτοιμοι να διευκολύνουν και να υποστηρίξουν το έργο αυτό με τις συμβουλές εμπειρογνωμοσύνης.
Ο ΓΓ θεωρεί «επιτακτική ανάγκη» και «σύμφωνο με το δεδηλωμένο στόχο των ηγετών να εντείνουν τις προσπάθειες για την επίτευξη μιας συνολικής διευθέτησης εντός του 2016», το να μην καθυστερήσουν οι προσπάθειες για την προετοιμασία των δύο κοινοτήτων στο ενδεχόμενο μιας διευθέτησης. Και στο πλαίσιο αυτό ενθαρρύνει τους ηγέτες «να ενδυναμώσουν τις προσπάθειές τους επικοινωνώντας μαζί προς την κοινή γνώμη μέσω συντονισμένων μηνυμάτων».

Λαμβάνοντας υπόψη τα ταραχώδη γεγονότα και τις προκλήσεις στην περιοχή και πέραν αυτής, ο Γενικός Γραμματέας υπογραμμίζει στην έκθεσή του τα θετικά αποτελέσματα που θα έχει η λύση του κυπριακού προβλήματος στις προοπτικές της περιοχής, τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά.

Στο πλαίσιο αυτό, αναφέρει, “είναι ζωτικής σημασίας οι εγγυήτριες δυνάμεις, η Ελλάδα, η Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο, να παραμένουν δεσμευμένες στην υποστήριξη των συνεχιζόμενων προσπαθειών των ηγετών για να καταλήξουν σε συνολική διευθέτηση το συντομότερο
δυνατόν».

Τονίζει πως διατηρεί σταθερά την επίλυση του Κυπριακού ψηλά στην ατζέντα των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και στην ημερήσια διάταξη των συνομιλιών του με βασικούς περιφερειακούς και διεθνείς ηγέτες και το έχει συζητήσει με διάφορους αρχηγούς κρατών και ανώτερους αξιωματούχους, μεταξύ άλλων και από την Τουρκία, την Ελλάδα και τις ΗΠΑ.

Υπό το πρίσμα της συμφωνίας των ηγετών να ξεκινήσουν συζητήσεις για θέματα που σχετίζονται με τον προγραμματισμό για την υλοποίηση της διευθέτησης, συμπεριλαμβανομένων των πιθανών προκλήσεων και των αναγκαίων προετοιμασιών που θα απαιτηθούν σε διάφορους τομείς της συμφωνίας, ο Γενικός Γραμματέας «προτρέπει τους ηγέτες να συμμετάσχουν πραγματικά σε όλες τις πτυχές αυτού του σημαντικού έργου».

Υπογραμμίζει επίσης τη σημασία ότι «το έργο αυτό θα διεξαχθεί σε συντονισμό και συνεργασία με το συνεχή σχεδιασμό που διεξάγουν τα Ηνωμένα Έθνη, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα ζητήματα που σχετίζονται με τον σχεδιασμό της μετάβασης, όπως τονίζεται στην έκθεσή για την ΟΥΝΦΙΚΥΠ».

Μεγάλο μέρος της έκθεσης αφορά το ρόλο και τη συμβολή της ΕΕ στη διαδικασία. Ο ίδιος σημειώνει ότι στα τέλη Ιανουαρίου το 2016, οι ηγέτες συμφώνησαν να ξεκινήσουν τέσσερις τεχνικές «ροές εργασίας» για τη στήριξη των διαπραγματεύσεων: την προετοιμασία για την εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου σε ολόκληρο το νησί μετά τη διευθέτηση, τη συνεργασία με τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τη σύνταξη του συντάγματος και των ομοσπονδιακών νόμων και τον προγραμματισμό για την εφαρμογή.

Παρά το γεγονός ότι οι εργασίες για τα δύο πρώτα προοδεύουν, σημειώνει ο ΓΓ, «η σύνταξη του συντάγματος και ο προγραμματισμός για την εφαρμογή (της συμφωνίας) δεν έχουν ακόμη ξεκινήσει στα σοβαρά».

«Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό του τρέχοντος γύρου των συνομιλιών υπήρξε η αναγνώριση από τους ηγέτες της σημασίας που έχουν οι αρχές και οι αξίες πάνω στις οποίες η Ευρωπαϊκή Ένωση ιδρύθηκε και να τις ενσωματώσουν στη συνολική διευθέτηση, με ταυτόχρονο σεβασμό του διζωνικού και δικοινοτικού χαρακτήρα», σημειώνει η έκθεση.

ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ

Αναφορικά με τις εξελίξεις μετά την κοινή δήλωση των ηγετών στις 15 Μαΐου 2016 και τη δήλωση της 8ης Ιουνίου, στην οποία ανακοίνωσαν τη συμφωνία τους να εντατικοποιήσουν τις διαπραγματεύσεις και να αρχίσουν να εργάζονται για να επιλύσουν τα υπόλοιπα εκκρεμή ζητήματα κατά συμφωνημένο δομημένο τρόπο, ο ΓΓ γράφει για τα κεφάλαια που συζητήθηκαν:

«Ειδικότερα, οικοδομώντας πάνω στο πλαίσιο που ορίζεται στην κοινή δήλωση της 11ης Φεβρουαρίου 2014 καθώς και στο έργο που πραγματοποιήθηκε από τους διαπραγματευτές κατά τους τελευταίους μήνες, οι ηγέτες κατέληξαν σε επιπλέον συγκλίσεις στον κατάλογο των ομοσπονδιακών αρμοδιοτήτων και σε περαιτέρω διευκρινίσεις σχετικά με θέματα συναφή με τη σύναψη συνθηκών και το συντονισμό και τη συνεργασία μεταξύ της μελλοντικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης και των συνιστωσών πολιτειών».

Σχετικά με το περιουσιακό, σημειώνει ότι, λαμβάνοντας υπόψη το πλαίσιο που ανακοινώθηκε στις 27 Ιουλίου 2015, βάσει του οποίου οι ηγέτες είχαν συμφωνήσει ότι πρέπει να γίνει σεβαστό το δικαίωμα του ατόμου στην ιδιοκτησία και ότι θα υπάρξουν διάφορες εναλλακτικές λύσεις για τη ρύθμιση της άσκησης αυτού του δικαιώματος, «οι πλευρές αρχικά πραγματοποίησαν διαπραγματεύσεις για το περιουσιακό επί τη βάσει των αντίστοιχων εγγράφων και υλικού για τις θέσεις τους. Μετά από λεπτομερείς, σοβαρές και μερικές φορές δύσκολες συζητήσεις, οι δύο πλευρές ήταν σε θέση να διαμορφώσουν ένα κοινό έγγραφο για το περιουσιακό. Ενώ οι αποκλίσεις παραμένουν και καταγράφονται στο κοινό έγγραφο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτή είναι η πρώτη φορά στις συνομιλίες που οι πλευρές διαπραγματεύονται αυτό το κρίσιμο κεφάλαιο στη βάση ενός κοινού εγγράφου».

Οι συνομιλίες επικεντρώθηκαν κυρίως σε θέματα όπως οι κατηγορίες των επηρεαζομένων ιδιοκτησιών, οι ορισμοί, τα κριτήρια καθώς και η σύνθεση και λειτουργία της Επιτροπής Περιουσιών, η οποία θα λάβει την εντολή να επιλύσει αξιώσεις ιδιοκτησίας.

«Παρά τις πλούσιες συζητήσεις και σημαντικές συνεννοήσεις για το κεφάλαιο αυτό, θα χρειαστεί περαιτέρω εργασία στις κρίσιμες εβδομάδες που έρχονται, πριν να εξομαλυνθούν οι υπόλοιπες αποκλίσεις», τονίζει ο κ. Μπαν.

Τέλος, για το θέμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων, ο ΓΓ αναφέρει πως κατά τη διάρκεια των πρώτων μηνών του τρέχοντος γύρου των συνομιλιών το 2015, οι ηγέτες πραγματοποίησαν προκαταρκτικές συζητήσεις για τις εσωτερικές πτυχές της ασφάλειας, «δηλαδή, τις ρυθμίσεις αστυνόμευσης για μια ενωμένη ομόσπονδη Κύπρο. Ορισμένες αποκλίσεις για το θέμα αυτό παραμένουν και στις 8 Ιουνίου, οι ηγέτες συμφώνησαν να συμπεριληφθεί ως ένα από τα ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά τη διάρκεια των εντατικοποιημένων προσπαθειών τους».