Τη διαφωνία τους με πολλές από τις πρόνοιες του περί Κρατικών Οργανισμών και Κρατικών Επιχειρήσεων Νόμο (ΚΟΚΕ) που κατατέθηκε στη Βουλή, εξέφρασαν σε διαβούλευση με το Υπουργείο Οικονομικών για το θέμα οι επηρεαζόμενοι ημικρατικοί οργανισμοί, με κύρια επιχειρήματα τη διαφορετικότητα του έργου που επιτελούν και την ανάγκη για περισσότερη αυτονομία και αποκέντρωση.

Οι ημικρατικοί οργανισμοί εξέφρασαν την άποψη ότι το συγκεκριμένο νομοσχέδιο είναι ιδιαίτερα συγκεντρωτικό, αφού προνοεί μεγαλύτερη λογοδοσία στους αρμόδιους για κάθε ημικρατικό οργανισμό Υπουργούς και στον Υπουργό Οικονομικών κάτι που έρχεται πολλές φορές σε αντίθεση με τις οικίες νομοθεσίες για τη λειτουργία τους, ενώ τονίσθηκε ότι μπορεί να δημιουργηθούν προβλήματα στη συμμετοχή κάποιων από τους οργανισμούς σε ευρωπαϊκά και διεθνή όργανα και σε αντίθεση με οδηγίες της ΕΕ.

Κατά την παρουσίαση του νομοσχεδίου, ο Διευθυντής Προϋπολογισμού Σταύρος Μιχαήλ ανέφερε ότι η ψήφισή του συγκεκριμένου νόμου αποτελεί μνημονιακή υποχρέωση της Κύπρου, ωστόσο υπάρχει ευελιξία για κάποιες διαφοροποιήσεις.

Είπε ότι ο συγκεκριμένος νόμος κρίνεται απαραίτητος, αφού δεν υπήρχε μέχρι τώρα νόμος που να αναφέρει πώς δημιουργείται και πώς λειτουργεί ένας οργανισμός, ενώ δεν υπήρχε συντονισμός του αρμόδιου Υπουργείου με τους ημικρατικούς οργανισμούς αφού δεν υπήρχαν θεσμοθετημένες διαδικασίες για τις υποχρεώσεις του οργανισμού προς το Υπουργείο. Το νομοσχέδιο, πρόσθεσε, εισάγει τη δημιουργία στρατηγικού σχεδιασμού για τους ημικρατικούς οργανισμούς και την ύπαρξη ενός κώδικα δεοντολογίας ο οποίος να είναι κοινός για όλους.

Ανέφερε παράλληλα ότι μπορεί με το νόμο οι οργανισμοί να γίνονται μεν περισσότερο υπόλογοι, ωστόσο εφαρμόζοντας αυτά τα πλαίσια θα έχουν στη συνέχεια μεγαλύτερη ευελιξία.

Παρουσιάζοντας το νομοσχέδιο εκ μέρους της Διεύθυνσης Προϋπολογισμού, ο Πάρης Πρωτόπαπας ανέφερε ότι οι βασικές επιδιώξεις του νόμου είναι να καθοριστούν οι αρμοδιότητες των Υπουργών, του Υπουργού Οικονομικών και του Υπουργικού Συμβουλίου, οι  πρόνοιες για την ίδρυση νέων κρατικών οργανισμών και κρατικών επιχειρήσεων, η υποχρέωση  καταρτισμού στρατηγικού σχεδίου, η διαδικασία διορισμού των μελών του ΔΣ, τα καθήκοντα των διοικούντων στους οργανισμούς και η δημιουργία κώδικα δεοντολογίας που να εφαρμόζεται σε όλες τις περιπτώσεις.

Ανέφερε ότι παραμένουν οι οικίες νομοθεσίες του κάθε οργανισμού, αλλά κάποια πράγματα που μπορούν να εφαρμοστούν γενικότερα καλύπτονται με το συγκεκριμένο νόμο.

Επίσης με το νέο νόμο εισάγεται ο ορισμός του “κρατικού οργανισμού” και της  “κρατικής επιχείρησης”.  Όπως ανέφερε ο κ. Πρωτόπαπας, η χρήση του όρου ημικρατικός οργανισμός είναι “λανθασμένη”, αφού πρόκειται για οργανισμούς που έχουν συσταθεί για δημόσιο σκοπό και ανήκουν εξολοκλήρου στο κράτος.

Όσον αφορά την άποψη που εκφράστηκε από πολλούς ημικρατικούς οργανισμούς για υπερ-αρμοδιότητες του Υπουργού Οικονομικών, ο κ. Πρωτόπαπας ανέφερε ότι ο σκοπός δεν είναι η συγκέντρωση δύναμης στο Υπουργείο Οικονομικών, αλλά να συνδράμει το Υπουργείο, το Υπουργικό Συμβούλιο στη χάραξη της κυβερνητικής πολιτικής για τους ΚΟΚΕ, κυρίως για τον έλεγχο της οικονομικής επίδοσής τους.

Πρόσθεσε ότι η επίδοση των οργανισμών σε άλλα θέματα είναι αρμοδιότητα των αρμόδιων Υπουργών. Στόχος, συνέχισε, είναι να επιτευχθεί σωστή διαχείριση των δημοσίων οικονομικών, διαφάνεια και συμμόρφωση με τις αρχές διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών.

Στο νόμο καθορίζεται επίσης ενιαίο πλαίσιο για το πώς γίνεται πρόταση στο Υπουργικό Συμβούλιο, για σύσταση νέου κρατικού οργανισμού και επιχείρησης που προνοεί αρχικό στρατηγικό σχέδιο, δομή διακυβέρνησης και εσωτερικού ελέγχου, εκτίμηση επίδρασης που θα έχει στον κρατικό προϋπολογισμό, αξιολόγηση κινδύνων, αξιολόγηση κόστους και ωφελημάτων.

Το νομοσχέδιο προνοεί σχέδια υλοποίησης προϋπολογισμού με αναφορά του τρέχοντος έτους, αναφορά σημαντικών γεγονότων για ημικρατικούς οργανισμούς στους αρμόδιους Υπουργούς, τον Υπουργό Οικονομικών και το Υπουργικό Συμβούλιο.

Οι ΚΟΚΕ θα πρέπει επίσης να ενημερώνουν το Υπουργικό Συμβούλιο για δάνεια και επενδύσεις, όπως και για τη δημιουργία θυγατρικών εταιρειών. Εισάγονται επίσης αυστηρές πρόνοιες για δημοσιονομικές διορθωτικές δράσεις.

Αστική ευθύνη για μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων

Με το νομοσχέδιο, το κάθε ΔΣ θα έχει ως μέγιστο αριθμό τα 9 μέλη, με το ΥΠΟΙΚ να θεωρεί ότι με βάση τις διεθνείς πρακτικές ο καλύτερος αριθμός είναι τα 7 μέλη. Η θητεία τους δεν θα υπερβαίνει τους 30 μήνες. Δεν θα διορίζονται άτομα που προηγουμένως είχαν διοριστεί για δύο θητείες συνεχόμενες ή μη, εκτός αν η προηγούμενη συνολική θητεία τους δεν υπερβαίνει τους 60 μήνες και δεν έχει μεσολαβήσει ιδιόγραφη παραίτηση.

Ο διορισμός μελών του ΔΣ θα γίνεται με εισήγηση του αρμόδιου Υπουργού, ενώ θα δίνεται δυνατότητα στους πολίτες που ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν να υποβάλουν τα βιογραφικά τους στους Υπουργούς.

Όσον αφορά τις αρμοδιότητες του ΔΣ, ο νόμος εισάγει καθήκοντα φροντίδας και επιμέλειας με στόχο να υποχρεωθούν τα μέλη του ΔΣ να λειτουργούν και να παίρνουν συνετές αποφάσεις, ωσάν να επρόκειτο για δικές τους επιχειρήσεις.

Ιδιαίτερο προβληματισμό προκάλεσε η πρόνοια του νομοσχεδίου για αστική ευθύνη των μελών του ΔΣ, που δίνει το δικαίωμα στους οργανισμούς να στραφούν νομικά ενάντια των μελών του ΔΣ, αν θεωρούν ότι με τις αποφάσεις τους έχουν ζημιώσει τους οργανισμούς.

Εισάγονται επίσης πρόνοιες περί σύγκρουσης συμφερόντων των μελών του ΔΣ, εμπιστευτικότητας των πληροφοριών, ενώ γίνεται προσπάθεια να γίνει κώδικας που να καλύπτει όλους τους οργανισμούς.

Όσον αφορά τις κρατικές επιχειρήσεις, αυτές διαφοροποιούνται από τους κρατικούς οργανισμούς στο γεγονός ότι δεν χρειάζεται να πάρουν έγκριση για τα στρατηγικά τους σχέδια και τους προϋπολογισμούς τους από τον Υπουργό Οικονομικών και τους αρμόδιους Υπουργούς, αλλά θα κάνουν εκείνο που προβλέπεται στα καταστατικά τους. Πρέπει ωστόσο να υπάρχει ενημέρωση.

Ανησυχίες

Η κριτική που ασκήθηκε από τους περισσότερους οργανισμούς αφορά την έλλειψη ευελιξίας που το νομοσχέδιο δημιουργεί στους οργανισμούς, με επιπλέον γραφειοκρατία και χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες του κάθε οργανισμού.

Οργανισμοί όπως το ΡΙΚ, το Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων και ο ΘΟΚ εντάσσονται στο παράρτημα Ι του συγκεκριμένου νόμου,  όπου δίνεται η δυνατότητα στους Υπουργούς να εκδίδουν πολιτικές αποφάσεις. Άλλοι ομοειδείς οργανισμοί, όπως η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης, το Πανεπιστήμιο Κύπρου, το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου και το ΤΕΠΑΚ εντάσσονται στο παράρτημα ΙΙ για το οποίο δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα.

Εκ μέρους του ΡΙΚ αναφέρθηκε ότι το βασικό πρόβλημα είναι ότι στο νόμο όλοι οι οργανισμοί μπαίνουν σε ένα τσουβάλι ενώ δεν είναι η ίδια δουλειά που επιτελούν. Όπως σημειώθηκε από τον Πρόεδρο του ΔΣ του ΡΙΚ Γιώργο Τσαλακό, οργανισμοί όπως το ΡΙΚ, το ΚΥΠΕ και ο ΘΟΚ  έχουν ένα πολύ μεγαλύτερο αίτημα ανεξαρτησίας, για να δικαιωθούν στα μάτια της κοινής γνώμης και αν δοθεί η εικόνα ότι κάνουν ό,τι θέλει ο Υπουργός, το παιχνίδι θα έχει χαθεί. Επίσης αναφέρθηκε ότι είναι δυνατόν να υπάρξουν σοβαρά προβλήματα με διεθνείς οργανισμούς στους οποίους υπάγονται, αν περάσει ο νόμος. Αναφέρθηκε στο παράδειγμα της συμμετοχής του ΡΙΚ στην EBU.

Ο Πρόεδρος του ΔΣ του ΚΥΠΕ Λάρκος Λάρκου εξέφρασε την άποψη ότι λόγω της συγκυρίας που υπάρχει στην Κύπρο σήμερα, απαίτηση των πολιτών δεν είναι το περισσότερο κράτους και η περισσότερη γραφειοκρατία, άλλα η αποκέντρωση, ώστε η ευελιξία να καθοδηγεί έναν ημικρατικό οργανισμό.

Διερωτήθηκε παράλληλα γιατί το ΚΥΠΕ εντάσσεται στο παράρτημα Ι, όταν ο υπάρχων νόμος λέει ότι το Πρακτορείο είναι ανεξάρτητος, αδέσμευτος, οργανισμός, με τους δύο Υπουργούς να έχουν τη δυνατότητα να εκδίδουν οδηγίες πολιτικής φύσεως. Κάτι τέτοιο ανέφερε, θα οδηγήσει στην αυτόματα απομάκρυνση του ΚΥΠΕ από την Ευρωπαϊκή Συμμαχία Πρακτορείων ειδήσεων (ΕΑΝΑ), αφού βασικές διατάξεις του νομοσχεδίου έρχονται σε αντίθεση με τις πρόνοιες των καταστατικών κανόνων της ΕΑΝΑ , όπου τίθεται ως προϋπόθεση συμμετοχής η ανεξαρτησία στη δράση των Εθνικών Πρακτορείων.

Έγινε έκκληση όπως τα θέματα που συνδέονται με το  ΚΥΠΕ, το ΡΙΚ και το ΘΟΚ να εξεταστούν με ένα διαφορετικό τρόπο, γιατί είναι σε άλλη βάση. Πρόσθεσε ότι είναι σημαντικά τα στοιχεία που εισάγει το νομοσχέδιο σε σχέση με τη λογοδοσία και τη χρηστή διοίκηση, κάτι που το ΔΣ του ΚΥΠΕ συμφωνεί, ότι πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη σε  ένα νέο νόμο του ΚΥΠΕ. Κάτι τέτοιο, συνέχισε, μπορεί να γίνει μέσα από μια δημιουργική συζήτηση με το Υπουργείο Εσωτερικών, ώστε να διευρυνθούν οι ορίζοντες και όχι να περιοριστούν η αξιοπιστία, η αυτονομία και η εγκυρότητα του Πρακτορείου.

Στη συνέχεια έγινε παραδοχή από τον κ. Πρωτόπαπα, ότι το ΚΥΠΕ θα έπρεπε να ενταχθεί στο παράρτημα ΙΙ και όχι στο παράρτημα Ι, εφόσον ο νόμος του ΚΥΠΕ προβλέπει ότι τα μέλη του ΔΣ προτείνονται από διάφορους οργανισμούς και δεν διορίζονται όλα κατ’ ευθεία από το Υπουργικό Συμβούλιο.

Ανάλογες ανησυχίες για το προτεινόμενο νομοσχέδιο εκφράστηκαν τόσο από την Αρχή Ραδιοτηλεόρασης όσο και από το ΘΟΚ.

Εκ μέρους του Πανεπιστημίου Κύπρου έγινε λόγος για ανάγκη περισσότερης αποκέντρωσης και όχι συγκεντρωτισμού, όπως προωθείται με το νομοσχέδιο, ενώ αναφέρθηκε ότι το νομοσχέδιο ακυρώνει το νόμο του Πανεπιστημίου Κύπρου.

Η ΑΗΚ εξέφρασε την άποψη ότι το νομοσχέδιο δεν κάνει ευέλικτους τους οργανισμούς, προσθέτει γραφειοκρατία, σε ένα νέο επίπεδο με τρεις πτυχές. Αναφέρθηκε επίσης ότι η φύση και το αντικείμενο του οργανισμού είναι τέτοια που δεν μπορεί να ενταχθεί στο πλαίσιο αυτού του νόμου.

Στη συζήτηση διατύπωσαν τις απόψεις τους και πολλοί άλλοι οργανισμοί, ενώ δεσμεύτηκαν ότι θα καταθέσουν γραπτώς τις εισηγήσεις του.

Ο κ. Μιχαήλ είπε θα ακολουθήσει δεύτερη δημόσια διαβούλευση αφού ληφθούν και οι γραπτές εισηγήσεις των ενδιαφερομένων, προτού οι εισηγήσεις προωθηθούν προς τον αρμόδιο Υπουργό και στη Βουλή, για συζήτηση και έγκριση τον Ιανουάριο.