«Πέντε σενάρια» για το μέλλον της ΕΕ εισηγείται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με τη «Λευκή Βίβλο» που παρουσίασε χτες ο πρόεδρός της, Ζ. Κ. Γιούνκερ, σε αντιστοίχηση ήδη εκφρασμένων προβληματισμών, που αντανακλούν αντιθέσεις στο εσωτερικό της λυκοσυμμαχίας, οι οποίες «φύονται» στο έδαφος της ανισομετρίας μεταξύ των καπιταλιστικών κρατών που τη συνθέτουν, αλλά και της προσπάθειας επιμερισμού κερδών και ζημιών και στήριξης της ανάκαμψης του κεφαλαίου.
Μπροστά στη Σύνοδο της Ρώμης, στις 25 Μάρτη, με αφορμή τα 60 χρόνια της ΕΕ και στη σκιά του Brexit, η χτεσινή συνεδρίαση επιβεβαιώνει ότι το επόμενο διάστημα η συζήτηση για το παρόν και το μέλλον της ΕΕ, τη μορφή και τη λειτουργία της, θα ανοίξει για τα καλά.
Ενδεικτικά, η Κομισιόν δηλώνει ότι τα «πέντε σενάρια» πρόκειται για «σενάρια εργασίας», «τροφή» για σκέψη, στοιχεία των οποίων μπορούν να συνθέσουν μια νέα διαφορετική τελικά πρόταση σαν καταλληλότερη για να εξασφαλίσει τις θέσεις της ιμπεριαλιστικής διακρατικής ένωσης στις σύγχρονες συνθήκες, την ικανότητά της δηλαδή να υπερασπίζεται ακόμα πιο αποτελεσματικά τα συμφέροντα των μονοπωλίων της.
Ο Ζ. Κ. Γιούνκερ δήλωσε σχετικά ότι πρόκειται για «μια σειρά από διαφορετικές διαδρομές που θα μπορούσε να επιλέξει να ακολουθήσει η Ενωση των 27».
Η Κομισιόν παραδέχεται ότι η ΕΕ πρέπει να μετασχηματιστεί προκειμένου να ανταποκριθεί σε σύγχρονες προκλήσεις και να ενισχύσει τους επιχειρηματικούς ομίλους της στο διεθνή ανταγωνισμό, σημειώνοντας πως «παρουσιάζει τις επιλογές που έχουμε: είτε να υποκύψουμε παθητικά σ’ αυτές τις τάσεις, είτε να τις ενστερνιστούμε και να αδράξουμε τις νέες ευκαιρίες που προσφέρουν. Ο πληθυσμός και το οικονομικό βάρος της Ευρώπης μειώνονται, σε αντίθεση με άλλα μέρη του κόσμου (…) επιτακτικός λόγος για να παραμείνουμε ενωμένοι ώστε να επιτύχουμε περισσότερα».
Αλλωστε, η «Λευκή Βίβλος», μαζί με άλλα κείμενα προτάσεων, μεταξύ των οποίων και αυτό για την εμβάθυνση της ΟΝΕ που είχαν επεξεργαστεί οι πρόεδροι Κομισιόν, Γιούρογκρουπ, Ευρωκοινοβουλίου, ΕΚΤ και Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, θα βρεθούν στο επίκεντρο του διαλόγου που εκκινεί με άδηλη την κατάληξή του, η οποία προφανώς θα καθοριστεί απ’ τις συνολικότερες εξελίξεις στην καπιταλιστική οικονομία και τις αντιθέσεις που προκύπτουν στην επιχείρηση της καπιταλιστικής ανάκαμψης.
Η συζήτηση στο Ευρωκοινοβούλιο
Χαρακτηριστική των μεγάλων αντιθέσεων, των «εναλλακτικών σχεδίων», των ανησυχιών και των προβληματισμών των αστικών επιτελείων για το μέλλον της Ευρωένωσης, ήταν και η συζήτηση που πραγματοποιήθηκε χτες στο Ευρωκοινοβούλιο με βάση το κείμενο της Κομισιόν.
Εκ μέρους του ΕΛΚ, ο Esteban Gonzalez Pons σημείωσε πως «το Brexit δεν είναι η αιτία, αλλά η συνέπεια μια πολιτικής» που «θα πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι δε θα ξαναγίνει». Διερωτώμενος «με ποιόν τρόπο θα αντιμετωπίσουμε τις αιτίες», είπε πως «εγώ θέλω να προχωρήσουμε, αλλά δεν μπορούμε να πούμε αυτούς που δε θέλουν “αντιευρωπαίους”», σημειώνοντας πως «η ομάδα του ΕΛΚ θέλει να δημιουργηθεί ένα 6ο σενάριο που να συγχωνεύει τα προηγούμενα 5». Την ίδια ώρα, σημείωνε ότι «πρέπει να υπερασπιστούμε την Ευρώπη ενάντια στον εθνικισμό», ενώ έκανε λόγο για το ότι «δεν υπάρχει εναλλακτική, και στο παρελθόν και στο μέλλον η Ευρώπη είναι η ειρήνη. Οταν έγινε το Brexit, έπρεπε να αναρωτηθούμε αν η ειρήνη είναι εδραιωμένη ή αμφισβητείται»…
Εκ μέρους των Σοσιαλδημοκρατών, ο Gianni Pitella σημείωσε πως «η Λευκή Βίβλος μας έχει απογοητεύσει» και «το κοινό μας σπίτι είναι σε καταιγίδα», περιγράφοντας τις «τεράστιες προκλήσεις» για την ΕΕ, «ένα προστατευτιστή Αμερικανό Πρόεδρο, η κατάσταση στη Ρωσία, στην Κίνα, ο πόλεμος, οι εθνικιστές σε όλη την Ευρώπη». Απέναντι σε αυτά έκανε κριτική στον Ζ. Κ. Γιούνκερ γιατί «δεν μας παρουσιάσατε ένα κοινό πρόγραμμα για να ενισχύσουμε την Ευρώπη», ενώ υπερασπίστηκε «στα γεμάτα» το σενάριο «εμβάθυνσης» της ΕΕ, λέγοντας πως «μόνο η 5η επιλογή είναι πραγματικά βιώσιμη γιατί οι νέες φορολογικές ρυθμίσεις, η νομισματική ένωση, η αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών, η πράσινη ανάπτυξη, η διεύρυνση στην Ανατολική Ευρώπη, μπορούν να επιτευχθούν μόνο αν είμαστε ενωμένοι. Οι θεματοφύλακες και ιδιαίτερα το Συμβούλιο πρέπει να αναλάβουν τις ιστορικές ευθύνες τους».
Εκ μέρους της «Ομάδας των Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών» (ECR), ο Ulrike Trebesius έκανε λόγο για «βαρύτατη ζημιά» από το κοινό νόμισμα, σημειώνοντας ότι «κάποτε έλεγαν ότι η ΕΕ και κυρίως η Ευρωζώνη θα έφερναν την ευημερία. Το μόνο που είδαμε ήταν η συγκέντρωση». Τασσόμενος υπέρ μιας πιο ευέλικτης ιμπεριαλιστικής ένωσης για το κεφάλαιο, είπε πως «το να περιοριστεί η ΕΕ στην ενιαία αγορά λέτε ότι είναι παράλογο, αλλά είναι βιώσιμο» και ότι «είναι αναγκαία η ευελιξία στον τομέα της συνεργασίας και η εθελοντική συμμετοχή σε επιμέρους προγράμματα» γιατί «κανένας δεν ξέρει πού θα απαιτείται συνεργασία σε 10-15 χρόνια».
O Guy Verhofstadt, εκ μέρους της Συμμαχίας Φιλελευθέρων και Δημοκρατών για την Ευρώπη, είπε πως «θέλουμε μια ικανή και αποφασιστική ΕΕ», σημειώνοντας πως «αν υπάρχει ένα μέλος που λέει όχι στο Συμβούλιο, τότε δεν προχωράμε. Ετσι ό,τι κάνουμε το κάνουμε περιορισμένα» και τονίζοντας την ανάγκη «να έχουμε εξαιρέσεις και πολλούς ομόκεντρους κύκλους».
Η GUE/NGL εξέφρασε την ανησυχία της για το ότι «αν η ΕΕ συμβαδίζει συστηματικά με το κεφάλαιο, θα συνεχίσει να απορρίπτεται», κάλεσε σε «Ευρωπαϊκή Συνέλευση για μια νέα ΕΕ» και σε χρηματοδότηση των χωρών του Νότου με τη δημιουργία σχετικού καταπιστεύματος από την ΕΕ.
Κατόπιν όλων αυτών, ο Ζ. Κ. Γιούνκερ σημείωσε με νόημα πως «δεν με ακούτε, θέλετε να διαβάζετε αυτά που έχετε γραμμένα», είπε πως «αλλάξαμε, δεν τα συζητάμε μεταξύ μας. Γι’ αυτό έφερε η επιτροπή 5 προτάσεις» και κάλεσε την ομάδα των Σοσιαλδημοκρατών «να μας στείλει τις προτάσεις της, αλλά να λάβει υπόψιν της την άποψη των σοσιαλδημοκρατικών κυβερνήσεων»…

Τα πέντε σενάρια
Τα 5 σενάρια, έτσι όπως παρουσιάστηκαν από την Κομισιόν, έχουν ως εξής:
Σενάριο 1: «Η κατάσταση στην ΕΕ παραμένει ως έχει», με αναβάθμιση της «μεταρρυθμιστικής ατζέντας», δηλαδή επιτάχυνση των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων που διευκολύνουν τις επενδύσεις στην ψηφιακή αγορά, στις μεταφορές, στην Ενέργεια και τις υποδομές, έμφαση στη «βιωσιμότητα» των δημόσιων οικονομικών και των πολιτικών στήριξης της «πραγματικής οικονομίας». Επιπλέον, στο σενάριο αυτό πέφτει βάρος στην ενίσχυση της «αντιτρομοκρατικής» συνεργασίας και στην κοινή εξωτερική πολιτική της Ευρωένωσης, αλλά και στην ενίσχυση της ενιαίας αγοράς και τη «βελτίωση της λειτουργίας της Ζώνης του Ευρώ».
Σενάριο 2: «Επικέντρωση μόνο στην ενιαία αγορά», καθώς τα 27 κράτη – μέλη δεν κατορθώνουν να βρουν κοινό έδαφος σε όλο και περισσότερους τομείς πολιτικής, με προώθηση της διμερούς συνεργασίας σε σειρά ζητημάτων. Στο σενάριο αυτό επισημαίνεται ως κίνδυνος ότι μπαίνουν εμπόδια στις «4 ελευθερίες» του κεφαλαίου, ότι «δεν είναι πλήρως εγγυημένη η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων και των υπηρεσιών» και ότι «το ενιαίο νόμισμα διευκολύνει μεν τις εμπορικές συναλλαγές αλλά αυξάνει τις αποκλίσεις», θέτοντας εν αμφιβόλω «την ανταπόκρισή του σε μια ενδεχόμενη νέα κρίση». Σε ό,τι αφορά την εξωτερική πολιτική, σημειώνεται «η προοπτική όχι ενιαίας έκφρασης σε ζητήματα που δεν μπορεί να υπάρξει κοινή θέση, ενώ περιορίζεται η ικανότητα συλλογικής δράσης».
Σενάριο 3: «Οσοι θέλουν περισσότερα κάνουν περισσότερα». Δηλαδή, ενισχυμένη συνεργασία ομάδας κρατών – μελών που το επιθυμούν σε συγκεκριμένους τομείς π.χ. ασφάλεια, φορολογία κ.λπ. Στο σενάριο αυτό η διαχείριση των σχέσεων με τρίτες χώρες παραμένει σε επίπεδο ΕΕ. Εδώ, καταγράφεται το παράδειγμα μιας ομάδας κρατών που καθιερώνει ένα Σώμα αστυνομικών και εισαγγελέων για διασυνοριακές εγκληματικές δραστηριότητες, με διασύνδεση των βάσεων δεδομένων κ.λπ.
Σενάριο 4: «Λιγότερα με πιο αποδοτικό τρόπο». Δηλαδή, να εστιάσει η ΕΕ σε επιλεγμένους τομείς πολιτικής, αποσύροντας το ενδιαφέρον της από άλλους, έτσι ώστε «να ενεργεί πιο γρήγορα και αποφασιστικά στους τομείς προτεραιότητας». Στο σενάριο αυτό η ΕΕ αναπτύσσει «νέους κανόνες και εργαλεία για την εμβάθυνση της ενιαίας αγοράς σε βασικούς νέους τομείς και επενδύει σ’ αυτούς». Αντιθέτως πράττει σε τομείς όπως η περιφερειακή ανάπτυξη, η δημόσια υγεία ή τμήματα της απασχόλησης και της κοινωνικής πολιτικής που δεν σχετίζονται άμεσα με τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς.
Σενάριο 5: «Εμβάθυνση της ΕΕ». Ενίσχυση της συνεργασίας σε όλους τους τομείς, επιτάχυνση των κοινά συμφωνημένων αποφάσεων. Στο σενάριο αυτό «στη διεθνή σκηνή η ΕΕ ενεργεί και μιλά ως ένα», ενώ «προτεραιότητα αποκτά η Αμυνα και Ασφάλεια και η προσπάθεια δημιουργίας ευρωπαϊκής αμυντικής ένωσης συμπληρωματικά στο ΝΑΤΟ». Ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς στον τομέα της Ενέργειας, της ψηφιακής αγοράς και των υπηρεσιών. Σύμφωνα με την Κομισιόν, ένα τέτοιο σενάριο σημαίνει «Μεγαλύτερο συντονισμό σε φορολογικά και κοινωνικά θέματα, στην εποπτεία των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Μεγαλύτερη κινητοποίηση πόρων για επενδύσεις. Μεγαλύτερη και ταχύτερη λήψη αποφάσεων σε επίπεδο ΕΕ. Μετατροπή του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο με υπαγωγή στον έλεγχο του Ευρωκοινοβουλίου και ανάληψη δράσης για την υποστήριξη των επενδύσεων». Σαν πιθανός κίνδυνος καταγράφεται το ενδεχόμενο «οι λαοί να αμφισβητήσουν τη νομιμοποίηση της ΕΕ να δρα κατ’ αυτόν τον τρόπο, συγκεντρώνοντας αρμοδιότητες απ’ τις εθνικές αρχές».