Ταχύτερος εδώ και σχεδόν 3.000 χρόνια είναι ο ρυθμός ανόδου της στάθμης των ωκεανών, σύμφωνα με μελέτη ομάδας Αμερικανών επιστημόνων που εξέτασε ιστορικά στοιχεία και άλλες ενδείξεις για να προσομοιώσει την πορεία των επιπέδων της στάθμης για αυτή την περίοδο.
«Μπορούμε να πούμε ότι, με πιθανότητα 95%, η άνοδος της στάθμης τον 20ό αιώνα ήταν ταχύτερη από ό,τι σε οποιονδήποτε από τους προηγούμενους 27 αιώνες», όπως δήλωσε ο Μπομπ Κοπ του Πανεπιστημίου Ράτγκερς, επικεφαλής της διεθνούς ερευνητικής ομάδας.
Η στάθμη της θάλασσας αυξήθηκε κατά περίπου 14 εκατοστά την περίοδο 1900-2000, με ρυθμό 1,4 χιλιοστά ανά έτος, σύμφωνα με την έρευνα. Ο σημερινός ρυθμός, σύμφωνα με τη NASA, είναι 3,4 χιλιοστά ανά έτος, γεγονός που υποδεικνύει ότι η άνοδος της στάθμης εξακολουθεί να επιταχύνεται. Η μελέτη αποδίδει το ρυθμό ανόδου του 20ού αιώνα στην υπερθέρμανση του πλανήτη, καθώς και σε άλλους παράγοντες. Οι ερευνητές υπολόγισαν επίσης ότι αντί για αύξηση 14 εκατοστά, χωρίς την ανθρώπινη δραστηριότητα η στάθμη των ωκεανών θα κυμαινόταν μεταξύ πτώσης τριών εκατοστών και αύξησης επτά εκατοστών.

Η μελέτη προβλέπει ότι σύμφωνα με ένα σενάριο χαμηλών εκπομπών ρύπων για τον 21ό αιώνα, η στάθμη θα ανέβει κατά 24 με 61 εκατοστά. Αντίθετα, για ένα σενάριο υψηλών εκπομπών, το οποίο τα κράτη του κόσμου δεσμεύτηκαν να αποτρέψουν με την πρόσφατη κλιματική συμφωνία του Παρισιού, η στάθμη της θάλασσας θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 52 με 131 εκατοστά.
Οι κύριοι παράγοντες για την άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά τον 20ο αιώνα ήταν το λιώσιμο των ορεινών παγετώνων σε όλο τον κόσμο και η φυσική διαστολή του νερού των ωκεανών, λόγω της αυξημένης θερμότητας.

Ωστόσο, στον 21ο αιώνα, οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι σημαντικότεροι παράγοντες της ανόδου της στάθμης θα είναι τα τεράστια στρώματα πάγου της Γροιλανδίας και της Ανταρκτικής.
Περιστροφή της Γης
Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με άλλη μελέτη, το νερό από τους λιωμένους παγετώνες προκαλεί όχι μόνο την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, αλλά μετακινεί επίσης μάζα από τους πόλους προς τον ισημερινό, γεγονός που επιβραδύνει την περιστροφή της Γης, ενώ η βαρυτική έλξη της Σελήνης συμβάλλει επίσης στην επιβράδυνση.

«Κατά τα τελευταία 3.000 χρόνια, ο πυρήνας της Γης έχει επιταχυνθεί λίγο, ενώ ο μανδύας με την επιφάνεια έχουν επιβραδυνθεί», όπως αναφέρει ο Ματιέ Ντέμπερι, καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα.
Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν στην έρευνά τους το παράδειγμα ενός αθλητή του καλλιτεχνικού πατινάζ που χαμηλώνει τα χέρια του στο κέντρο του σώματός του, προκειμένου να μειώσει την ταχύτητα περιστροφής του. Ως συνέπεια της επιβράδυνσης της περιστροφής της Γης, αυξάνεται σταδιακά το μήκος της ημέρας. Μάλιστα σε έναν αιώνα από τώρα, το μήκος μιας ημέρας θα έχει αυξηθεί κατά 1,7 χιλιοστά του δευτερολέπτου. Αυτός ο αριθμός δεν ακούγεται υψηλός, αλλά σύμφωνα με τον Ντέμπερι πρόκειται για ένα συσσωρευτικό παράγοντα του οποίου η σημασία αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. Κατανοώντας τη συνδυαστική επίδραση αυτών των παραγόντων, οι ερευνητές μπορούν να προβλέψουν την άνοδο της στάθμης της θάλασσας μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα. «Αυτό μπορεί να βοηθήσει, για παράδειγμα, στην καλύτερη προετοιμασία των παράκτιων πόλεων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής», δήλωσε ο Ντέμπερι. «Η καλύτερη πρόβλεψη μπορεί να σημαίνει διαφορά δισεκατομμυρίων δολαρίων σε υποδομές», όπως πρόσθεσε.

Δραματικοί ρυθμοί
Αμερικανοί ερευνητές προειδοποιούν ότι ο δραματικός ρυθμός της τήξης των πάγων στην Ανταρκτική ίσως θέσει σε κίνδυνο τη σταθερότητα ολόκληρης της ηπείρου έως το 2100.
Εάν τα στρώματα των πάγων στην Ανταρκτική συνεχίσουν να λιώνουν και να καταρρέουν με αυτούς τους ρυθμούς, η στάθμη των ωκεανών μπορεί αυξηθεί έως και κατά 65 μέτρα, αναφέρει η έρευνα. Ο επικεφαλής ερευνητής Λουκ Τρούσελ και οι συνάδελφοί του πραγματοποίησαν μια μελέτη για να εξετάσουν πώς η άνοδος της θερμοκρασίας του αέρα επηρεάζει την τήξη των επιφανειακών πάγων στην Ανταρκτική, και αν οδηγεί τελικά σε αποσταθεροποίηση των παγετώνων.

Όταν λιώνουν οι πάγοι στην επιφάνεια, ο λιωμένος πάγος ρέει και φτάνει σε ρωγμές που αν διευρυνθούν αρκετά, τότε η δομή των παγετώνων θα καταρρεύσει.
«Αυτό έχει ήδη συμβεί σε περιοχές όπως η Ανταρκτική Χερσόνησος, όπου έχουμε παρατηρήσει αύξηση της θερμοκρασίας και απότομες καταρρεύσεις παγετώνων κατά τις τελευταίες δεκαετίες», δήλωσε ο Τρούσελ.
Οι ερευνητές εξέτασαν δύο διαφορετικά σενάρια για την κλιματική αλλαγή. Το πρώτο προβλέπει τη συνεχή αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ενώ το δεύτερο συνυπολογίζει μια πιθανή μείωση των εκπομπών.

Και στις δύο περιπτώσεις, οι ερευνητές προβλέπουν ότι το λιώσιμο των επιφανειακών πάγων θα διπλασιαστεί μέχρι το 2050, αφαιρώντας το φυσικό φράγμα που εμποδίζει τη ροή του πάγου από τους παγετώνες. Μετά τα μέσα του αιώνα, οι προβλέψεις για κάθε σενάριο αποκλίνουν, σύμφωνα με τους ερευνητές.
Στο πρώτο σενάριο, η τήξη θα συνεχιστεί με ταχείς ρυθμούς, και μπορεί τελικά να ξεπεράσει τους 600 γιγατόνους ετησίως μέχρι το 2100. Το δεύτερο σενάριο είναι πιο θετικό και δεν προβλέπει μεγάλη αύξηση του ρυθμού τήξης μετά το 2050, αν και εξακολουθεί να βρίσκεται πολύ μακριά από την επίτευξή του. Ο Τρουσέλ επισημαίνει πως οι προβλέψεις του «δεν προλέγουν την ολική κατάρρευση των παγετώνων», καθώς εξακολουθεί να είναι αβέβαιο το πώς θα ανταποκριθούν στις μελλοντικές συνέπειες της τήξης.
Δορυφορικά δεδομένα από το 1992

Επιτάχυνση του ρυθμού ανόδου βλέπει και η NASA

Η στάθμη των ωκεανών της Γης έχει αυξηθεί κατά περίπου 7,5 εκατοστά τα τελευταία 23 χρόνια, και θα μπορούσε να αυξηθεί κατά επιπλέον ένα μέτρο στον επόμενο αιώνα, σύμφωνα με διεπιστημονική ομάδα της NASA με αντικείμενο τη μέτρηση των μεταβολών της στάθμης της θάλασσας. Οι επιστήμονες της NASA παρουσίασαν δορυφορικά δεδομένα, που έχουν συλλέξει από το 1992 και τα οποία αποκαλύπτουν ότι η στάθμη των ωκεανών αυξάνεται κατά 3 χιλιοστά ανά έτος κατά μέσο όρο. Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι υπαίτια είναι η θερμική διαστολή που προκαλείται από την αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών, καθώς και η τήξη των παγετώνων, ενώ οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι ο ρυθμός με τον οποίο η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει, επιταχύνεται με την πάροδο των ετών.
«Με βάση τα όσα γνωρίζουμε σήμερα για το πώς ο ωκεανός διαστέλλεται καθώς υπερθερμαίνεται, και πώς το λιώσιμο των πάγων προσθέτει νερό στη θάλασσα, είναι πλέον σίγουρο πως η άνοδος της στάθμης των ωκεανών κατά τουλάχιστον ένα μέτρο είναι αναπόφευκτη», όπως δήλωσε ο Στιβ Νέρεμ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο και επικεφαλής της ομάδας της NASA. «Αυτό που δεν ξέρουμε ακόμα είναι αν αυτό θα συμβεί μέσα σε έναν αιώνα ή λίγο περισσότερο», όπως πρόσθεσε.

Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι περίπου το ένα τρίτο της ανόδου της στάθμης της θάλασσας οφείλεται στη διαστολή του θερμότερου νερού των ωκεανών, το ένα τρίτο στην απώλεια πάγου από τα μεγάλα στρώματα πάγου της Γροιλανδίας και της Ανταρκτικής, και το υπόλοιπο ένα τρίτο προέρχεται από το λιώσιμο ορεινών παγετώνων. Αλλά ο ρυθμός τήξης των πολικών πάγων θα μπορούσε να αλλάξει την αναλογία αυτή και να επιταχύνει περαιτέρω την αύξηση της στάθμης κατά τις επόμενες δεκαετίες.
Το στρώμα πάγου της Γροιλανδίας, που καλύπτει 1.700.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, χάνει κατά μέσο όρο 303 γιγατόνους πάγου ετησίως κατά την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με τις δορυφορικές μετρήσεις. Το στρώμα πάγου της Ανταρκτικής, που καλύπτει 14 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα, έκταση μεγαλύτερη από ό,τι οι ΗΠΑ και η Ινδία μαζί, χάνει κατά μέσο όρο 118 γιγατόνους ετησίως. Αν και η συμβολή της Ανταρκτικής στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας είναι σήμερα πολύ μικρότερη από εκείνη της Γροιλανδίας, η πρόσφατη έρευνα δείχνει αυτό θα μπορούσε να αλλάξει τον επόμενο αιώνα.
Προσφυγικό κύμα εντός πενταετίας λόγω κλιματικής αλλαγής

Το νησιωτικό κράτος Κιριμπάτι έχει αγοράσει έκταση στα νησιά Φίτζι προκειμένου να μεταφέρει 100.000 άτομα από τον πληθυσμό του, καθώς επιταχύνονται οι συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Στόχος είναι οι κάτοικοι του Κιριμπάτι να ξεκινήσουν να φεύγουν το 2020, καθώς η άνοδος της στάθμης των ωκεανών θα καταστήσει τη ζωή τους πάρα πολύ δύσκολη, σύμφωνα με τον πρόεδρο της χώρα Ανότε Τονγκ.
Όταν το πρώτο κομμάτι γης αγοράστηκε το 2012, ο πρόεδρος Τονγκ υποστήριζε αρχικά ότι θα χρησιμοποιηθεί για να προετοιμάσει τις νέες γενιές για ένα μέλλον εργασίας στην Αυστραλία ή τη Νέα Ζηλανδία, απορρίπτοντας τα σενάρια εκκένωσης των νησιών.
Τα επόμενα χρόνια το Κιριμπάτι, ένα σύνολο από 33 κοραλλιογενή νησιά στον Ειρηνικό, αγόρασε και άλλη γη στο πλησιέστερο γειτονικό κράτος Φίτζι το 2014, σε απόσταση τριών ωρών με το αεροπλάνο από την πρωτεύουσα Ταράουα.
Η κίνηση αυτή προκάλεσε διεθνές ενδιαφέρον και ενίσχυσε το προφίλ του Τονγκ ως υπερασπιστή των χωρών που βιώνουν πρώτα τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.
Η κυβέρνηση έχει δημιουργήσει παράκτια τοιχώματα και πλωτά νησιά, αλλά δεν θα είναι αρκετά να σταματήσουν τη μετανάστευση, δήλωσε ο Τονγκ, στο πλαίσιο μιας συνάντησης για την κλιματική αλλαγή στο Ουέλινγκτον της Νέας Ζηλανδίας. «Οι πολίτες μας φοβούνται όλο και περισσότερο και χρειαζόμαστε άμεσες λύσεις. Αυτός είναι ο λόγος που θέλω να βιαστούμε να βρούμε λύσεις, έτσι ώστε να υπάρξει μια αίσθηση ασφάλειας στους ανθρώπους μας», δήλωσε ο Ανότε Τονγκ. Εκτός από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, το Κιριμπάτι αναμένεται να βιώσει έντονες καταιγίδες και αύξηση της οξύτητας του ωκεανού μέσα στις επόμενες δεκαετίες, λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Το Κιριμπάτι, ένα σύμπλεγμα από δεκάδες νησιά και ατόλες μεταξύ Αυστραλίας και Χαβάης, θεωρείται μια από τις κατεξοχήν ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή χώρες. Ο πρόεδρος του νησιωτικού κράτους του Ειρηνικού Κιριμπάτι υποστηρίζει την αγορά περισσότερης γης στο εξωτερικό, έπειτα από μια τέτοια αγορά στα νησιά Φίτζι, ώστε να εξασφαλίσει τόσο τρόφιμα όσο και ενδεχομένως μια μελλοντική πατρίδα.
«Με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, η αξία της γης θα αυξηθεί», όπως επισήμανε και πριν από έναν χρόνο περίπου ο Α. Τονγκ, τονίζοντας μάλιστα πως «δεν θα επανεγκαταστήσω τον λαό μου, αλλά κάποιος άλλος μπορεί να το κάνει στις ερχόμενες δεκαετίες». Ο κ. Τονγκ έχει δηλώσει πως το ύψους 500 εκατ. δολαρίων Αυστραλίας (347 εκατ. ευρώ) κρατικό ταμείο πρόνοιας του Κιριμπάτι, το οποίο έχει δημιουργηθεί από τα έσοδα από τα ορυχεία φωσφορικών αλάτων, επλήγη τα τελευταία χρόνια από κακές επενδύσεις στο εξωτερικό.
Ο ίδιος πρόσθεσε πως αρκετά νησιά έχουν πλέον εγκαταλειφθεί στο Κιριμπάτι, εν μέρει επειδή τα καλλιεργήσιμα εδάφη τους που βρίσκονται σε χαμηλό υψόμετρο έχουν γίνει λιγότερο παραγωγικά, καθώς τα κύματα της θάλασσας στη διάρκεια καταιγίδων γεμίζουν αλάτι τη γη. Οι καλλιέργειες σε υψηλότερα εδάφη στο Φίτζι μπορεί να βοηθήσουν ώστε να εξασφαλισθεί η διατροφική ασφάλεια στο Κιριμπάτι. Όμως η επανεγκατάσταση είναι περίπλοκη, επειδή δημιουργούνται ζητήματα δικαιωμάτων κατοικίας και ιθαγένειας.