Του Ανδρέα Νεοφυτίδη
«…Ας ασκήσουμε επιστήμη χθόνια / ας αγγίξουμε χώμα με ψυχή…». Πιάνομαι απ’ αυτούς τους στίχους του μεγάλου Χιλιανού ποιητή Πάμπλο Νερούδα* όπως πιάνεται από μια σωτήρια ρίζα ή βράχο στο χείλος του γκρεμού ένας άνθρωπος που κινδυνεύει να χαθεί.
Οι στίχοι ακούγονται ως υπενθύμιση της γης, της πέτρας, του χώματος, της ρίζας, και είναι οι καταληκτικοί του ποιήματος που ξεκινά ως εξής: «Στο μεσοήλιο των μακρών ημερών / ας απλώσουμε τα κουρασμένα κόκαλα, / ας ξεχάσουμε τους άπιστους, / τους ανελέητους φίλους.»
Είναι οι στίχοι τούτοι υπενθύμιση: καθώς η σωτήρια πέτρα ή ρίζα που κρατάς και σε κρατά, σε σώζει από τον κίνδυνο να σε καταβροχθίσει το κενό, το οποιοδήποτε κενό, του γκρεμού, της ζωής, του έρωτα, της αγάπης, της απόγνωσης, σου υπενθυμίζει ταυτόχρονα από πού κρατάς, ποια η καταγωγή σου, ποιες είναι οι ρίζες σου, ποιος είναι ο τόπος σου και ποια η ελπίδα σου.
Είναι όμως και κάλεσμα, κάλεσμα επιστροφής, από τα θανατηφόρα κενά που κάποια στιγμή άστραψαν ως λαμπερός μονόδρομος “ευτυχίας” και “ευμάρειας” (οι άπιστοι, ανελέητοι φίλοι, κάποιοι μάλιστα θα έλεγαν εταίροι…), στη χοϊκή μας (χθόνια, γιατί χθόνιος σημαίνει και αυτόν που ανήκει στη γη ή αυτόν που προέρχεται από τη γη) πραγματικότητα, (τη μόνη ίσως πραγματικότητα;;) που κουβαλεί τη ζωή μας, την ίδια τη ζωή και πάνω στην οποία πραγματικότητα καλλιεργούνται οι ελπίδες μας, αυτές που δεν χάνουν ποτέ το χώμα που πατούν…
Κάλεσμα επιστροφής. Ας επιστρέψουμε λοιπόν στη γη, ας τη γνωρίσουμε, είτε ξανά είτε για πρώτη φορά («ας ασκήσουμε επιστήμη χθόνια»), γιατί «είναι καλό να αλλάζεις πουκάμισο, / πετσί, μαλλί, εργασία, / να γνωρίσεις λιγάκι τη γη, / να δώσεις στη γυναίκα σου καινούργια φιλιά, / να ανήκεις στον αγνό ουρανό, / να περιφρονείς τις ολιγαρχίες…» Δεν πρόκειται για φυσιολατρικό παραλήρημα πρόκειται για μια κατάφαση ζωής, της πραγματικής, άμεσης ζωής χωρίς φενάκες, χωρίς διαμεσολαβήσεις εξουσιών και απρόσωπων αντιπροσώπων, μιας ζωής όπου η ψυχή αγγίζει το χώμα, αντλεί από το χώμα της γης τη δύναμη για τη συνέχεια της ανθρωπότητας με ανθρωπισμό, μακριά και εναντίον της επελαύνουσας βαρβαρότητας στο σημερινό κόσμο.
“…Ας ξεχάσουμε δίχως υπεροψία / όσους δεν μπορούν να μας αγαπήσουν / όσους γυρεύουν φωτιά…” και ας επανέλθουμε στα ανθρώπινα, στα γήινα και στα αληθινά προσοδοφόρα. “…Ας λησμονήσουμε το ερεβώδες / αμάλγαμα των μοχθηρών,” και ας κοιτάξουμε μπροστά αλλά πέρα από αυτό που μας παρουσιάζουν ως αναπόφευκτο, μοιραίο, “προοδευτικό”, “εκσυγχρονιστικό”, “πολιτικώς ορθό” και το οποίο είναι στην πραγματικότητα καταστροφή της παράδοσής μας, αποδόμηση της ιστορίας μας, του εαυτού μας, της υπόστασής μας και του κόσμου μας, χάριν πρόσκαιρων ψευδο-κερδών. Ο Οδυσσέας έζησε και πάλαιψε δέκα χρόνια στις μαύρες θάλασσες για μιαν επιστροφή στην Ιθάκη προκειμένου να πάρει τον κόσμο του πίσω. Και εδώ “ο μύθος κρύπτει / νουν αληθείας” όπως θα έλεγε και ο δικός μας Ανδρέας Κάλβος.
Δεν υπάρχει τίποτα το οπισθοδρομικό στην επιστροφή, στην κάθε επιστροφή, γιατί οι επιστροφές στις ρίζες, στην ιστορία, συνιστούν σανίδες σωτηρίας αλλά ταυτόχρονα και εφαλτήρια αλμάτων προς τα εμπρός. Επιστροφή στη γλώσσα μας, που είναι η πατρίδα μας, γιατί η γλώσσα είναι πατρίδα και μήτρα του πολιτισμού μας. Επιστροφή στη γλώσσα μας για να σωθούμε αλλά και να την σώσουμε, αυτήν τη γλώσσα που μας “έδωσαν ελληνική” όπως λέει και ο Ελύτης, κι εμείς σήμερα τη νοθεύουμε, εισάγοντας λέξεις ή φράσεις από ξένες γλώσσες και πολλούς αγγλισμούς, που ως παρείσακτα στοιχεία καταντούν αντιαισθτικοί και γελοίοι.
Είναι καλό να διαβάζουμε που και που λίγη ποίηση…
*Όλοι οι στίχοι που παρατίθενται είναι από το ποίημα «Σονάτα με κάτι έλατα», από τη συλλογή του Πάμπλο Νερούδα ‘Εστραβαγάριο’, σε μετάφραση Δανάης Στρατηγοπούλου, εκδόσεις Καστανιώτη.
