Εννιά διαφορετικές κλινικές μελέτες που αφορούν σε εμβόλια έναντι του COVID-19, με διαφορετική σύνθεση που βασίζονται σε διαφορετικές τεχνολογίες, βρίσκονται σε εξέλιξη, όπως φαίνεται στον επίσημο ιστότοπο για τις κλινικές μελέτες, clinicaltrials.gov.

Προς το παρόν οι περισσότερες είναι στην αρχική φάση, όπου εξετάζεται η ασφάλεια σε υγιείς εθελοντές.

Ο Αναπληρωτής Καθηγητής της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Ευστάθιος Καστρίτης και ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ Καθηγητής Θάνος Δημόπουλος συνοψίζουν τα νεότερα δεδομένα σχετικά με την ανάπτυξη εμβολίων για τον SARS-CoV-2.

Αναφέρουν ότι, σήμερα βρίσκονται σε ανάπτυξη και υπό διερεύνηση πολλοί διαφορετικοί τύποι εμβολίων έναντι του SARS-CoV-2. Oρισμένα από αυτά βασίζονται σε τεχνολογίες DNA ή RNA (παράγουν δηλαδή κομμάτια του ιού μετά τον εμβολιασμό, μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό ώστε να ενεργοποιηθεί το ανοσοποιητικό).

Άλλα βασίζονται σε ανασυνδυασμένες υπομονάδες που περιέχουν ιϊκούς επίτοπους, άλλα βασίζονται σε φορείς με βάση απενεργοποιημένο αδενοϊό και άλλα σε χορήγηση κεκαθαρμένου αδρανοποιημένoυ ιού.

Τα εμβόλια με κεκαθαρμενο αδρανοποιημένο ιό έχουν χρησιμοποιηθεί παραδοσιακά για την ανάπτυξη εμβολίων και είναι γενικά ασφαλή και αποτελεσματικά για την πρόληψη ασθενειών όπως η γρίπη και η πολιομυελίτιδα.

Μελέτη από την Κίνα

Σε μελέτη από την Κίνα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science αναφέρεται η πιλοτική παραγωγή ενός κεκαθαρμένου απενεργοποιημένου υποψήφιου εμβολίου για τον SARS-CoV-2 (PiCoVacc). Οι ερευνητές απομόνωσαν στελέχη του ιού SARS-CoV-2 από δείγματα βρογχοκυψελιδικού εκπλύματος 11 νοσηλευόμενων ασθενών (συμπεριλαμβανομένων 5 ασθενών σε μονάδα εντατικής θεραπείας), μεταξύ των οποίων 5 από την Κίνα, 3 από την Ιταλία, 1 από την Ελβετία, 1 από το Ηνωμένο Βασίλειο και 1 από την Ισπανία.

Αυτοί οι ασθενείς μολύνθηκαν με τον SARS-CoV-2 κατά την πιο πρόσφατη φάση της πανδημίας. Τα 11 δείγματα περιείχαν διαφορετικά στελέχη SARS-CoV-2. Στην συνέχεια οι ερευνητές “καλλιέργησαν” τον ιό, ώστε να συλλέξουν μεγάλες ποσότητες και στην συνέχεια τον απενεργοποίησαν και τον καθάρισαν.

Η ανάλυση με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο έδειξε ανέπαφα σωματίδια του ιού, ωοειδούς σχήματος, με διαμέτρους 90-150 nm, τα οποία περιστοιχίζονται με ακίδες τύπου στεφάνης, η τυπική δηλαδή εικόνα του κορωνοϊού.

Στην συνέχεια εμβολίασαν αρχικά ποντικούς, όπου διαπίστωσαν την παραγωγή αντισωμάτων έναντι των πρωτεϊνών του ιού, ειδικά της πρωτείνης-ακίδας με την οποία ο ιός συνδέεται στα κύτταρα για να εισβάλλει. Μετά εμβολίασαν πιθήκους (μακάκους), οι οποίοι όταν μολυνθούν από το SARS-CoV-2 εμφανίζουν κλινικό σύνδρομο σχεδόν όμοιο με αυτό που εμφανίζεται σε ανθρώπους.

Όπως αναφέρουν οι ερευνητές οι πίθηκοι που δεν έλαβαν το εμβόλιο εμφάνισαν μεγάλο φορτίο του ιού, ο οποίος πολλαπλασιαζόταν στο αναπνευστικό τους, και βαρύ κλινικό σύνδρομο με σοβαρή διάμεση πνευμονία. Αντίθετα οι εμβολιασμένοι πίθηκοι εμφάνισαν είτε ήπια συμπτώματα (όσοι έλαβαν την μικρή δόση) είτε καθόλου συμπτώματα (στην μεγαλύτερη δόση), ενώ κατάφεραν να καθαρίσουν τον ιό από τους πνεύμονες.

Οι κλινικές μελέτες του συγκεκριμένου εμβολίου αναμένεται να ξεκινήσουν άμεσα.

Πως ο ιός πέρασε στον άνθρωπο;

Με ποιον τρόπο ο νέος κορωνοϊός εμφανίσθηκε και στην συνέχεια πέρασε από την νυχτερίδα στον άνθρωπο; Λείπει ένα κομμάτι του παζλ”, λέει ο ερευνητής Meriadeg Le Gouil, συντονιστής της έρευνας στην Γαλλία για τη προέλευση της πανδημίας.

“Κανείς δεν μπορεί να ισχυρισθεί ότι έχει καταλάβει την εμφάνιση του ιού”, δηλώνει στο Γαλλικό Πρακτορείο ο ιολόγος και οικολόγος του Πανεπιστημίου της Καν, μέλος της, μέλος της Ερευνητικής Ομάδας για την Μικροβιακή Προσαρμογή (Gram).

“Σε αυτόν τον κορωνοϊό, βρίσκουμε ίχνη πολλών ιών που γνωρίζουμε και απαντώνται στα άγρια ζώα. Όμως δεν γνωρίζουμε τους πρόσφατους προγόνους, δεν γνωρίζουμε παρά τα ξαδέλφια”, εξηγεί ο 39χρονος επιστήμονας, που αποκλείει “συνθετική προέλευση” του ιού (κατασκευασμένου, για παράδειγμα, σε κινεζικό εργαστήριο).

Η συζήτηση σχετικά με την προέλευση του ιού έχει διπλωματικές συνέπειες, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να επιρρίπτουν κατηγορίες σε κινεζικό εργαστήριο, συγκεκριμένα σε εργαστήριο του Ινστιτούτου Ιολογίας της πόλης Ουχάν, πράγμα που διαψεύδει το Πεκίνο.

Όμως, σύμφωνα με την συντριπτική πλειονότητα των ερευνητών, ο κορωνοϊός μεταφέρθηκε στον άνθρωπο από ζώο. Μία αγορά πώλησης αγρίων ζώων προβλήθηκε από τους Κινέζους επιστήμονες ως πηγή του ιού από τα πρώτα κιόλας στάδια της επιδημίας στην Κίνα. Μέσω της γενετικής ανάλυσης, οι επιστήμονες κατόρθωσαν να εντοπίσουν ότι ο Sars-CoV-2 ταυτίζεται κατά 96% κατά μέσον όρο με έναν ιό που αφαιρέθηκε από νυχτερίδα της Γιουνάν (νότια Κίνα).

Αν και η απευθείας μετάδοση του ιού από την νυχτερίδα στον άνθρωποι θεωρείται “δυνατή”, δεν είναι η πιθανότερη υπόθεση, σύμφωνα με τους ειδικούς στους κορονοϊούς, διότι απαιτούνται στενές επαφές, πολλές και με μεγάλη συχνότητα, ώστε ένα ιός να μπορέσει να μεταπηδήσει από ένα είδος σε άλλο.

“Εκτός και αν ανακαλυφθεί γιγάντια διακίνηση νυχτερίδων κατά τα τρία τελευταία χρόνια”, λέει. “Η δεύτερη επιλογή είναι η εκτροφή ενός άλλου άγριου ζώου”, το οποίο θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως ξενιστής για την μεταφορά του ιού από την νυχτερίδα στον άνθρωπο”, εξηγεί ο Meriadeg Le Gouil.

“Λείπει ένα κομμάτι στο παζλ”, που δεν μπορεί να είναι ο παγκολίνος, που αναφέρεται συχνά, αλλά η ασιατική μοσχογαλή. Το μικρό θηλαστικό ο ερευνητής το έχει ξανασυναντήσει στο πλαίσιο της έρευνας για την προέλευση άλλης επιδημίας που οφείλεται σε κορονοϊό, της επιδημίας του Sars το 2002, θέματος της διατριβής του.

“Η μοσχογαλή είναι κάπως σαν το ελάφι, ένα πιάτο για ξεχωριστές περιστάσεις. Είναι ένα σαρκοφάγο κοντινό στον σκύλο και την γάτα που απαντάται στις σπηλιές και πότε πότε καταβροχθίζει και καμιά νυχτερίδα”, εξηγεί ο ερευνητής.

“Η εκτροφή της μοσχογαλής έχει 50πλασιασθεί τα τελευταία πέντε χρόνια πριν από την εμφάνιση του Sars. Η μοσχογαλή συλλαμβάνεται στο άγριο περιβάλλον και μεταφέρεται σε ειδικές φάρμες, διαδικασία που ευνόησε την γένεση ενός είδους κορωνοϊού που είναι παρών μόνο στις μοσχογαλές που εκτρέφονται από τον άνθρωπο”, λέει.

Σήμερα, οι Κινέζοι επιστήμονες “δημοσιεύουν 10 άρθρα την ημέρα και τίποτε για τις μονάδες εκτροφής στην περιοχή. Προκαλεί έκπληξη για όσους είναι ευαισθητοποιημένοι στο θέμα της εμφάνισης των κορονοϊών. Θα έδινα τα πάντα για να μπορέσω να πάω στην Κίνα να να πάρω δείγματα από αυτού του είδους τις εκτροφές που υπήρχαν στην περιοχή εδώ και τρεις ή τέσσερις μήνες ακόμη”. Το ερευνητικό πρόγραμμα Discover συντονίζει την έρευνα για την προέλευση του Sars-CoV-2 μέσω της μελέτης του επιπολασμού, της διαφοροποίησης και της εξέλιξης στον χρόνο του κορωνοϊού σε διάφορα είδη στο βόρειο Λάος και την Ταϊλάδη.

“Ο στόχος δεν είναι αναγκαστικά η ανεύρεση του χαμένου κομματιού του παζλ, το οποίο ίσως να έχει έκτοτε εξαφανισθεί. Αλλά θα έχουμε ενδείξεις και μία δέσμη στοιχείων για να καταλάβουμε καλύτερα αυτό που συνέβη”, εξηγεί ο ερευνητής. Ο σκοπός είναι ο προσδιορισμός των επικίνδυνων πρακτικών για την εμφάνιση του ιού, όπως η εκτροφή της μοσχογαλής.

“Υπάρχει προφανώς σχέση ανάμεσα στην υπερχείλιση της σφαίρας των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων προς την άγρια ζωή, τον τρόπο με τον οποίο υπάρχει διάδραση με την φύση και την εμφάνιση παθογόνων οργανισμών”, λέει. “Βλέπουμε ξεκάθαρα σχέσεις ανάμεσα στην υγεία των οικοσυστημάτων και την ανθρώπινη υγεία”.