Του Νικόλα Νικόλα

70 χρόνια συμπληρώθηκαν πριν λίγες μέρες από τη νίκη των οικοδόμων στη μεγάλη απεργία του 1948. Ήταν η τρίτη μεγάλη απεργία στην Κύπρο του 1948 που στέφθηκε με επιτυχία για το εργατικό κίνημα που είχε να αντιπαλέψει το κοινό μέτωπο αποικιοκρατών, εκκλησίας, αστών, απεργοσπαστών και φασιστών.

Το 1948 είναι χρονιά ορόσημο στην ιστορία της Κύπρου, αλλά η αστική ιστοριογραφία για ευνόητους λόγους το παραγράφει. Το 1948 αποτελούσε κορύφωση της ταξικής πάλης στην Κύπρο. Δεν ήταν κάτι στιγμιαίο. Ήταν η κορύφωση κοινωνικών διεργασιών μιας ολόκληρης δεκαετίας. Ήταν η κορύφωση του αντιαποικιακού αγώνα και των κοινωνικών και ταξικών αγώνων. Κομμουνιστές και εργατικό κίνημα είχαν τα ηνία σε όλους τους αγώνες του λαού μας, κερδίζοντας την υποταγμένη στους αποικιοκράτες δεξιά, σε δημοτικές εκλογές, ακόμη και σε αρχιεπισκοπικές εκλογές. Αλλά ακόμη πιο σημαντικές ήταν οι νίκες στο καμίνι της ταξικής πάλης.

Μέσα σε αυτό το κλίμα, μοναδικός στόχος της ντόπιας ολιγαρχίας ήταν να αντεπιτεθεί για να επανακτήσει την πλήρη ηγεμονία στην κυπριακή κοινωνία, την οποία έχασε στη δεκαετία του ’40 από την κομμουνιστική αριστερά. Ο πόλεμος ενάντια στους κομμουνιστές είναι ολοκληρωτικός από αποικιοκράτες, εκκλησία και αστική τάξη. Η κυπριακή κοινωνία είναι το 1948 κάθετα μοιρασμένη σε αριστερά και δεξιά. Σε κάθε πτυχή της ζωής. Από τα καφεκοπτεία μέχρι τα οινοποιεία. Από τα κουρεία μέχρι τα καφενεία και τα μπακάλικα. Ο αθλητισμός δεν μπορούσε να μείνει εκτός. Η δεξιά με απαγορεύσεις σε προοδευτικούς αθλητές, αιτήματα για δήλωση φρονημάτων και τηλεγραφήματα κατά του απελευθερωτικού αγώνα των ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), φέρνουν τη ρήξη και στον αθλητισμό. Από τον Μάρτη μέχρι τον Ιούνη του 1948 ξεπήδησαν κατά σειρά η Νέα Σαλαμίνα, η Αλκή, ο Ορφέας και η ΟΜΟΝΟΙΑ, από τις τάξεις όσων δεν έσκυψαν το κεφάλι στο φασιστικό εκβιασμό και αρνήθηκαν να γίνουν δηλωσίες.

Οι τεράστιοι απεργιακοί αγώνες του 1948 βρήκαν αυτούς τους δυο κόσμους σε σύγκρουση. Από τη μια η εργατική τάξη (Ε/κ και Τ/κ εργάτες) κι από την άλλη αποικιοκράτες, εκκλησία και δεξιά, περιλαμβανομένων των απεργοσπαστικών λεγόμενων «νέων συντεχνιών» (σημερινή ΣΕΚ) και των φασιστών Χιτών του Γρίβα που από συνεργάτες των ναζί μετατράπηκαν σε συνεργάτες των Εγγλέζων, ενάντια στο ΕΑΜ στην Αθήνα και στην Κύπρο και πάλι ως συνεργάτες των Εγγλέζων, έγιναν η προμετωπίδα του απεργοσπαστισμού και των φασιστικών τραμπουκισμών κατά των απεργών. Η οργανωμένη ταξική πάλη των εργαζομένων κέρδισε αυτό το συνασπισμό αποικιοκρατών και ντόπιας ολιγαρχίας, κερδίζοντας μέσα από σκληρές μάχες τα βασικά αιτήματα των απεργιών του 1948 και συνθλίβοντας τη μαύρη αντίδραση των φασιστών Χιτών.

Οι μεγάλοι ταξικοί αγώνες του 1948 έγιναν από όλη την κυπριακή εργατική τάξη, Ε/κ και Τ/κ εργάτες. Το 1948 μεταλλωρύχοι, αμιαντωρύχοι και οικοδόμοι αντέδρασαν με μεγαλειώδης απεργίες, ενάντια στην εξαθλίωση και την εκμετάλλευση που βίωναν από αποικιοκράτες, ξένο κεφάλαιο και ντόπια ολιγαρχία που εκπροσωπείτο από εκκλησία και απεργοσπαστική δεξιά.

Η αρχή έγινε στις 13 του Γενάρη του 1948 με την απεργία των μεταλλωρύχων οι οποίοι έβλεπαν την αμερικανικών συμφερόντων Κυπριακή Μεταλλευτική Εταιρεία να αρνείται κάθε διαπραγμάτευση με τους εργάτες, έχοντας την πλήρη στήριξη των αποικιοκρατών. Επιχείρησαν να πνίξουν την απεργία με απεργοσπάστες, αστυνομική καταστολή και αξιοποίηση φασιστικής βίας. Οι «Νέες Συντεχνίες» (ΣΕΚ) που στρατολογούν πρόθυμα απεργοσπάστες και το εν Κύπρο παράρτημα των Χιτών του Γρίβα, απέδειξαν για πολλοστή φορά ότι ο φασισμός είναι βραχίονας των καπιταλιστών στην εξαπόλυση βίαιης τρομοκρατίας κατά των εργατών. Μια τρομοκρατία όμως που δεν άγγιξε το ταξικό κίνημα της Κύπρου, αφού όχι μόνο δεν έκανε πίσω, αλλά απάντησε δυναμικά με το ίδιο νόμισμα στους Χίτες και στους απεργοσπάστες.

Η εκκλησία κυκλοφόρησε εγκύκλιο ενάντια στους απεργούς και στήριξε πλήρως τις ενέργειες της ΣΕΚ, η οποία πέραν του απεργοσπαστισμού, παρότρυνε με ανακοίνωσή της τους αποικιοκράτες να μην μείνουν στην αστυνομία, αλλά να επιστρατεύσουν και τον βρετανικό στρατό για «να παταχθεί η κομμουνιστική αναρχία άπαξ και δια παντός». Στον αντίποδα οι απεργοί είχαν τη στήριξη της εργατικής τάξης και της φτωχής αγροτιάς, το ΑΚΕΛ και την ΠΕΟ. Και ενώ τότε η δεξιά κατηγορούσε την αριστερά και μόνο στα λόγια απέρριπτε τη συνεργασία με τους αποικιοκράτες, για άλλη μια φορά βρέθηκαν στο ίδιο χαράκωμα με τους Βρετανούς. H εργατική τάξη έδωσε σκληρή μάχη και νίκησε ενάντια στην ξένη και ντόπια πλουτοκρατία, την απεργοσπασία της ΣΕΚ, τους παρακρατικούς τραμπουκισμούς των φασιστών της Χ, τους κατασταλτικούς μηχανισμούς των αποικιοκρατών και τους αφορισμούς της εκκλησίας.

Στις 3 του Μάρτη η επίθεση κατά των απεργών κλιμακώθηκε από αστυνομία, απεργοσπάστες και Χίτες, με τα δυο τελευταία να αποτελούν σε πολλές περιπτώσεις διπλή ιδιότητα προσώπων. Έγιναν πραγματικές μάχες σώμα με σώμα. Έγινε χρήση πραγματικών πυρών κατά των απεργών από τις αποικιοκρατικές δυνάμεις καταστολής με δεκάδες τραυματίες.

Στις 6 του Μάρτη η ΠΕΟ απάντησε με παναπεργία σε όλο το νησί. Οι απεργοί δεν κάνουν πίσω παρά την επανάληψη της βίας με δεκάδες τραυματισμούς στις 8 του Μάρτη. Τουλάχιστον 137 εργάτες απεργοί φυλακίστηκαν και δεκάδες άλλοι καταδικάστηκαν με πρόστιμο. Στο πλευρό τους οι λαϊκές μάζες με τεράστιες εργατικές διαδηλώσεις σε όλες τις πόλεις και οργανωμένη αλληλεγγύη για την επιβίωση των οικογενειών των απεργών. Τον Απρίλη ο Αμερικανός διευθυντής της ΚΜΕ εξαναγκάζεται να διαπραγματευτεί. Μετά από σκληρό απεργιακό αγώνα 121 ημερών, τον Μάη, ΚΜΕ και αποικιοκράτες αναγκάζονται να αποδεχτούν τα αιτήματα των εργατών, στη λογική που δεκαετίες προηγούμενα είχε προτάξει ο αντικομμουνιστής Ελευθέριος Βενιζέλος, λέγοντας να δώσουμε μερικά δικαιώματα στους απεργούς εργάτες για να μην μας τα πάρουν όλα με επανάσταση. Οι μεταλλωρύχοι κέρδισαν αυξήσεις 33% κι άλλα δικαιώματα.

Στις 3 Αυγούστου άρχισε η απεργία των αμιαντορύχων που έληξε μετά από 29 μέρες και επίσης ήρθε αντιμέτωπη με την καταστολή. Πάνω από 60 εργάτες φυλακίστηκαν. Κέρδισαν αυξήσεις, πληρωμή υπερωριών για Κυριακές, επαναπρόσληψη απολυμένων και συνδικαλιστικά δικαιώματα.

Επίσης, τον Αύγουστο του 1948 (26/8/1948) ξεκίνησε και η μεγάλη απεργία των οικοδόμων που ολοκληρώθηκε στις 18 του Δεκέμβρη και πάλι με νίκη των απεργών, αφού εργοδοσία και αποικιοκράτες εξαναγκάστηκαν να πάρουν μέτρα εξευμενισμού των απεργών. Τουλάχιστον 60 οικοδόμοι φυλακίστηκαν. 1.200 οικοδόμοι με τη στήριξη ολόκληρου του εργατικού και λαϊκού κινήματος κράτησαν την απεργία τους για 118 μέρες κερδίζοντας αυξήσεις σε μισθούς και εργοδοτική εισφορά στις κοινωνικές ασφαλίσεις. Μάλιστα κέρδισαν και την ίδρυση Γραφείου Εξευρέσεως Εργασίας για να αποφευχθούν οι διακρίσεις εις βάρος των μελών της ΠΕΟ. Έτσι οι εργολάβοι εξαναγκάστηκαν να προσλαμβάνουν ανέργους μόνο μέσω του Γραφείου, ενώ βάση της συμφωνίας με την οποία έληξε η απεργία, επιβλήθηκε και η απόλυση όλων των απεργοσπαστών που είχαν προσληφθεί κατά τη διάρκεια της τετράμηνης απεργίας…

Τα μηνύματα του 1948 παραμένουν ζωντανά σήμερα. Υπενθυμίζοντας ότι η εργατική τάξη χρειάζεται αγώνες για να κερδίσει κατακτήσεις. Χρειάζεται καθοδήγηση από πραγματικά ταξικά συνδικάτα και αληθινό κόμμα των εργαζομένων και όχι συμβιβασμένους σοσιαλδημοκράτες, για να πετύχει νίκες σε μάχες, αλλά και για να βάλει πλώρη για να κερδίσει και τον «πόλεμο». Για να τερματιστεί η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.