Γενικόλογες εκτιμήσεις στην έκθεση του αμερικανικού Κογκρέσου για το κυπριακό

Την «εξάλειψη της απαισιοδοξίας» που περιέβαλε τις διαπραγματεύσεις του κυπριακού μετά την ανάδειξη του Μουσταφά Ακιντζί στην ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας σημειώνει ο Βίνσεντ Μορέλι, στη νέα ανανεωμένη έκθεση για την Κύπρο, της Ερευνητικής Υπηρεσίας του Κογκρέσου, που κυκλοφόρησε το Σεπτέμβριο.16046493_United_States_Syria_JPEG_07918.limghandler

Η έκθεση διατηρεί από το 2010 τον ίδιο τίτλο, «Η επανένωση της Κύπρου αποδεικνύεται απατηλή». Η προηγούμενη έκδοση της ανεξάρτητης ερευνητικής υπηρεσίας του αμερικανικού Κογκρέσου είχε κυκλοφορήσει στα τέλη Απριλίου, αμέσως μετά τις «εκλογές» στα κατεχόμενα.

Η έκθεση αναφέρει ότι η Κύπρος συμπλήρωσε 51 χρόνια ανεξαρτησίας, εκ των οποίων τα 51 ως διηρημένη χώρα, με τις προσπάθειες για επίτευξη λύσης να μην καρποφορούν.

«Καθ `όλη αυτή την περίοδο οι δύο πλευρές δεν μπόρεσαν να βρουν αρκετά κοινά σημεία για τα δύσκολα θέματα του εδαφικού, του περιουσιακού, της διακυβέρνησης, των εγγυήσεων για την ασφάλεια και τώρα των πόρων, προκειμένου να επιτευχθεί μια μόνιμη λύση».

Γράφει πως όλη η απαισιοδοξία που περιέβαλε τις διαπραγματεύσεις φαίνεται να εξαφανίζεται στις 26 Απρίλη του 2015, όταν στο δεύτερο γύρο της ψηφοφορίας, ο Μουσταφά Ακιντζί κέρδισε τις «εκλογές» για να γίνει ο νέος ηγέτης των Τουρκοκυπρίων, νικώντας τον Ντερβίς Έρογλου.

«Ο Ακιντζί ανακοίνωσε αμέσως ότι οι διαπραγματεύσεις θα επαναληφθούν το συντομότερο δυνατόν εντός του Μαΐου, μία δήλωση που ο Ελληνοκύπριος Πρόεδρος Αναστασιάδη επιβεβαίωσε ταχέως. Ο Ακιντζί επίσης εξέφρασε την πρόθεσή του για την επίτευξη λύσης μέχρι το τέλος του 2015, έτσι ώστε να μπορεί να διεξαχθεί δημοψήφισμα για τη συμφωνία στο νησί μέχρι την άνοιξη του 2016, ίσως και πριν από τις ελληνοκυπριακές βουλευτικές εκλογές».

Η έκθεση περιγράφει συνοπτικά τα διαμειφθέντα στις συνομιλίες Αναστασιάδη – Ακιντζί μέχρι και τον Σεπτέμβριο, χαρακτηρίζοντας ως θετική τη μέχρι σήμερα περιρρέουσα ατμόσφαιρα των συναντήσεων των δύο ηγετών.

«Οι αξιολογήσεις των συνομιλιών μέχρι αυτό το σημείο φαίνεται να δείχνουν την ότι έχει σημειωθεί πραγματική πρόοδος. Μια περίοδος “συγκρατημένης αισιοδοξίας” φαίνεται να έχει κατασταλάξει στη διαπραγματευτική διαδικασία».

Σε σύγκριση με τις προηγούμενες φορές, η νέα έκθεση είναι περισσότερη εμπλουτισμένη στα ζητήματα που σχετίζονται με το αμερικανικό ενδιαφέρον στο κυπριακό.

«Η κυβέρνηση των ΗΠΑ και το Κογκρέσο εδώ και πολύ καιρό δείχνουν ενδιαφέρον στην επίλυση του κυπριακού ζητήματος. Επισκέψεις στην Κύπρο από τον αντιπρόεδρο Μπάιντεν και άλλων εντός του 2014, τα άμεσα συγχαρητήρια στον Ακιντζί για την εκλογή του, τα αισιόδοξη σχόλια για την Κύπρο σε ομιλία της Αναπληρωτή Βοηθού Υφυπουργού Αμάντα Σλόατ, τον Ιούνιο του 2015 στη διάρκεια διάσκεψης στην Ουάσιγκτον, η σύντομη επικύρωση της νέας Πρέσβειρας των ΗΠΑ στην Κύπρο στις αρχές του καλοκαιριού και μια επίσκεψη στο νησί στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2015 από την Υφυπουργό για την Ευρώπη και Ευρασία, Βικτώρια Νούλαντ, εμφανίζουν ένα αναζωπυρωμένο ενδιαφέρον των ΗΠΑ για να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις».

Να σημειωθεί ότι από τις δύο προηγούμενες εκθέσεις απουσίαζαν αναφορές στην επίσκεψη Μπάιντεν, όπως και στον ευρύτερο ρόλο της Κύπρου στην περιοχή και την σημασία της για τις ΗΠΑ, κάτι που επισήμαναν με παρεμβάσεις τους στον κ. Μορέλι παράγοντες της Ελληνοαμερικανικής Κοινότητας,

Στη νέα έκθεση, σημειώνεται στις επιπτώσεις της απουσίας διευθέτησης του κυπριακού, πέραν των σχέσεων της Τουρκίας με την ΕΕ και την Ελλάδα και της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, το ζήτημα του ISIL.

«Η κατάσταση απαιτεί επίσης προσοχή λόγω του ενδιαφέροντος των ΗΠΑ σε μια ισχυρή σχέση με την Τουρκία, ειδικά καθώς οι δύο χώρες αντιμετωπίζουν την απειλή από το Ισλαμικό Κράτος και λόγω των προοπτικών ότι η Ανατολική Μεσόγειος θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην παραγωγή και ανάπτυξη ενέργειας».

Στο πλαίσιο της περιγραφής όλων όσων διαμείφθηκαν στο κυπριακό από το 2008 μέχρι σήμερα, η έκθεση σχολιάσει αρκετά εκτενώς και τις εξελίξεις μετά την ανάδειξη του Μουσταφά Ακιντζί στην ηγεσία της Τουρκοκυπριακής Κοινότητας.

Γράφει πως αρκετοί τον θεώρησαν άπειρο για να διαπραγματευθεί, ενώ σημειώνουν ότι αν και αρχικά συναντήθηκε με όλα τα άλλα τουρκοκυπριακά πολιτικά κόμματα, στη συνέχεια έδειξε αποφασισμένος να στηριχθεί στη βοήθεια του επιχειρηματικού κόσμου και σε μη κυβερνητικές οργανώσεις, για την ανάπτυξη και διατύπωση των διαπραγματευτικών του θέσεων».

Για την αντιμετώπιση του Ακιντζί από τους Ε/Κ, η έκθεση γράφει πως «αν και όχι από άλλους, η επικρατούσα στάση είναι θετική αλλά συγκρατημένη, με μια κάπως αισιόδοξη στάση του τύπου «ας περιμένουμε να δούμε. Αρκετοί εμφανίζονται ανακουφισμένοι που ο Έρογλου και η σκληροπυρηνική προσέγγιση του στις διαπραγματεύσεις εξέλειψαν».

Επίσης αισθάνονται ότι ο Ακιντζί δείχνει περισσότερο πρόθυμος να συμβιβαστεί σε θέματα που ο Ερογλου δεν θα υποχωρούσε ποτέ.
«Από την άλλη πλευρά, μην ξέροντας από πού στην πραγματικότητα θα λάβει την υποστήριξη σε μια τελική συμφωνία, αρκετοί δεν είναι σίγουροι για το σε τι ακριβώς Ακιντζί θα μπορούσε να συμβιβαστεί».

Η έκθεση σημειώνει πως δεν είναι η πρώτη φορά που έχει δημιουργηθεί κλίμα αισιοδοξίας, υπενθυμίζοντας το 2008 με την παρουσία των κ.κ. Χριστόφια και Ταλάτ στην ηγεσία των δύο κοινοτήτων.

Γράφει ότι οι διακηρύξεις Ακιντζί για σύντομη διευθέτηση ανέβασαν ξανά τις προσδοκίες, όμως «μόνο ο χρόνος θα δείξει αν Αναστασιάδης και Ακιντζί μπορούν να ξεπεράσουν παραδοσιακά εμπόδια για τη διευθέτηση, τα οποία παρεμπόδισαν την εξασφάλιση μιας συμφωνίας. Για την ώρα, η διάθεση εμφανίζεται τόσο θετική και εποικοδομητική, όσο ποτέ άλλοτε».

Η έκθεση επιχειρεί να αναλύσει τον ρόλο της Αγκυρας στη διαδικασία, σημειώνοντας το γεγονός ότι ο Ακιντζί δεν ήταν επιλογή τη τουρκικής κυβέρνησης κι η νίκη του αποτέλεσε έκπληξη. Αναφέρεται σε τριβές μεταξύ Ακιντζί και Ερντογάν ενώ καταγράφει δηλώσεις της Τσολάκ ότι η Τουρκία δεν επιθυμεί να χειραγωγήσει τις διαπραγματεύσεις.

Ενδιαφέρουσα είναι η εκτίμηση του Βίνσεντ Μορέλλι ότι η ρευστή κατάσταση στην Τουρκία ευνοεί μία μεγαλύτερη αυτονόμηση του τουρκοκύπριου ηγέτη από την Αγκυρα.

«Με το αδιέξοδο στην Τουρκία γύρω από τη σύνθεση της νέας κυβέρνησης να οδηγεί σε νέες εθνικές εκλογές και την προσοχή της Τουρκίας να εστιάζεται περισσότερο από ποτέ στην κατάσταση στη Συρία και το Ισλαμικό Κράτος, ο Ακιντζί φαίνεται να άδραξε την ευκαιρία να κινηθεί γρήγορα για να δοκιμάσει τα νερά για ό, τι και οι Ελληνοκύπριοι ήταν πρόθυμοι να αποδεχθούν ως μέρος μιας οριστικής λύσης στο κυπριακό πρόβλημα», εκτιμά,

Ωστόσο, δεν παραλείπει να υπενθυμίσει τις αιχμές που είχε αφήσει ο Ταγίπ Ερντογάν για τον Τ/Κ ηγέτη, όταν αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ο Ακιντζί είχε ζητήσει οι σχέσεις των Τουρκοκυπρίων με την Αγκυρα να είναι αδελφικές κι όχι παιδιού προς μητέρα.

Η έκθεση γράφει ότι κάποιοι στην ελληνοκυπριακή πολιτική ηγεσία ανησυχούν για την πιθανότητα ο διακανονισμός που θα επιτευχθεί μεταξύ Αναστασιάδη και Ακιντζί θα κατοχυρώνει αναπόφευκτα την έννοια των «δύο κρατών» με την εξουσία τους πάνω από το βόρειο τμήμα του νησιού να περιορίζεται για πάντα σ’ αυτό που δεν επικαλύπτουν οι ασθενείς εξουσίες της «ομοσπονδιακής» κυβερνητικής δομής.

Από την άλλη πολλοί Ε/Κ πιστεύουν τώρα ότι μία τελική διευθέτηση δεν θα επηρεάσει τα οφέλη που απολαμβάνουν ως μέλη της ΕΕ, ούτε ότι θα επιβληθεί νέα τουρκοκυπριακή εξουσία στο νότο.

Παράλληλα αναλύοντας τους συσχετισμούς στα κατεχόμενα, εκτιμά ότι αυτοί που διατηρούσαν στενότερους δεσμούς με την Άγκυρα – κυρίως έποικοι – και οι οποίοι δεν επιθυμούν να κυβερνούνται καθ `οιονδήποτε τρόπο από τους Ελληνοκύπριους και οι οποίοι δεν έδιδαν μεγάλη υποστήριξη στον Ακινζτί αν ένοιωθαν ότι κάνει πολλές υποχωρήσεις στον Αναστασιάδη, τώρα πιθανόν να αισθάνονται ότι έχει έλθει η ώρα για μια διευθέτηση του κυπριακού.