Φαίνεται να υπάρχει σχέση επιρροής ή και προσδοκία οφέλους από μέρους των δωρητών σε σχέση με τις εισφορές τους στον Ανεξάρτητο Φορέα Κοινωνικής Στήριξης, διαπιστώνει στην έκθεσή της η Ελεγκτική Υπηρεσία, προτείνοντας θέσπιση εσωτερικής διαδικασίας, όπου ο Φορέας θα αποδέχεται εισφορές μόνο από εισφορείς οι οποίοι, ταυτόχρονα με την καταβολή της εισφοράς, θα δίνουν και τη συγκατάθεση τους για δημοσιοποίηση της εισφοράς τους.
Σύμφωνα με την έκθεση της ΕΥ, ο Ανεξάρτητος Φορέας Κοινωνικής Στήριξης (Φορέας), που παρέχει οικονομική στήριξης σε φοιτητές που, λόγω έκτακτων περιστατικών, αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες στη συνέχιση της πανεπιστημιακής τους εκπαίδευσης, μέχρι και το 2022 είχε έσοδα και δαπάνες που ανέρχονταν στα €0,5 εκ ετησίως. Το 2023 και 2024 τα έσοδα του Φορέα είχαν σημαντική αύξηση 500%, αφού ανήλθαν στα €2,5 εκ. Σημαντική αύξηση παρατηρήθηκε και στις δαπάνες, οι οποίες ανήλθαν στα €1,6 εκ. για το 2024.
Όπως σημειώνει η Ελεγκτική Υπηρεσία, τα αυξημένα έσοδα για τα έτη 2023 και 2024 έδωσαν τη δυνατότητα να βοηθηθούν περισσότεροι δυσπραγούντες φοιτητές κατά το 2024, κάτι που χαρακτηρίζει “ιδιαίτερα θετικό”.
Ωστόσο, η ΕΥ αναφέρει ότι από έλεγχο του καταλόγου των εισφορών που έλαβε ο Φορέας, επιβεβαιώθηκε ότι αριθμός εταιρειών, την ίδια περίπου περίοδο που είχε καταβάλει εισφορά στον Φορέα, είχε ή συνέχισε να διατηρεί, κάποιας μορφής οικονομική σχέση με το κράτος.
Συγκεκριμένα, φέρει ως παράδειγμα εταιρεία που κατά τα έτη 2023-2024 κατέβαλε συνολικές εισφορές €695.750, ενώ κατά την ίδια περίοδο είχε διαπραγματευτεί και υπογράψει σύμβαση μεγάλης διάρκειας και μεγάλου ποσού με το κράτος. Ακόμα, έξι εταιρείες του ναυτιλιακού κλάδου κατέβαλαν συνολικές εισφορές €750.000 το έτος 2024 (ποσοστό 34% των συνολικών εισφορών 2024) ενώ το ίδιο έτος, το Υπουργικό Συμβούλιο έλαβε αποφάσεις σχετικά με τον φόρο χωρητικότητας. Ακόμα, αναφέρεται σε πρόσωπα που συνδέονταν με το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα (ΚΕΠ), οι οποίοι κατέβαλαν εισφορές/δωρεές προς τον Φορέα, συνολικού ύψους, περίπου, €685.000, κατά τα έτη 2018 έως 2024.
«Υπάρχει σχέση, (ή φαίνεται να υπάρχει σχέση) επιρροής ή/και προσδοκία οφέλους», αναφέρει η Ελεγκτική Υπηρεσία, σημειώνοντας ότι δημιουργείται η εντύπωση της μεροληπτικής μεταχείρισης, ακόμα και αν η εισφορά είναι αποδεδειγμένα ανεξάρτητη, ενώ δύναται να εκληφθεί ότι ο Φορέας χρησιμοποιείται ως επικοινωνιακό μέσο.
Όπως σημειώνεται στην έκθεση, οι εν λόγω ιδιαιτερότητες του Φορέα, δημιουργούν ιδιάζουσα σχέση. «Ο/η σύζυγος της/του Προέδρου του Φορέα είναι ο/η εκάστοτε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, που λαμβάνει αποφάσεις οι οποίες επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα τις ιδιωτικές εταιρείες – εισφορείς», αναφέρεται, ενώ προστίθεται ότι η εν λόγω ιδιάζουσα σχέση δεν προκύπτει με ευθύνη των εμπλεκόμενων, αφού οι σχετικές ρυθμίσεις καθορίστηκαν με το Νόμο το 2014 (Ν. 156(Ι)/2014).
Προστίθεται ότι από τον έλεγχο εντοπίστηκαν συγκεκριμένες περιπτώσεις όπου σημαντικές εισφορές καταβλήθηκαν από εταιρείες οι οποίες είχαν κάποιας μορφής οικονομική δραστηριότητα με το κράτος, όπως για παράδειγμα εταιρεία που διαβουλευόταν με το κράτος για συμβόλαιο αρκετών εκατομμυρίων, την ίδια περίοδο κατέβαλε εισφορά στο Φορέα. «Οι περιπτώσεις αυτές δεν υποδηλώνουν από μόνες τους σκοπιμότητα. Ούτε είναι ασύνηθες, ιδιωτικές εταιρείες, στα πλαίσια του κοινωνικού τους έργου, να ενισχύουν ένα φιλανθρωπικό φορέα», σημειώνει η Ελεγκτική Υπηρεσία, προσθέτοντας, όμως, ότι αυτό που ιδιαίτερα προβληματίζει είναι η ύπαρξη παραγόντων, οι οποίοι μόνοι τους ή συνδυαστικά, μπορούν να υπονομεύσουν τη δημόσια εμπιστοσύνη των πολιτών.
«Η Υπηρεσία μας κρίνει ότι το υφιστάμενο σύστημα λειτουργίας και διαχείρισης του Φορέα δεν επαρκεί για να διασφαλίσει τη θεσμική ακεραιότητα που απαιτείται στις περιπτώσεις όπου η φιλανθρωπία διασταυρώνεται με την πολιτειακή εξουσία. Θεωρούμε ότι απαιτείται περισσότερη διαφάνεια», υπογραμμίζει, προχωρώντας σε σχετική σύσταση. «Σε κάθε περίπτωση, τελικός στόχος θα πρέπει να είναι η ενίσχυση της διαφάνειας, ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος τα οφέλη λειτουργίας του Φορέα να επισκιάζονται από δημόσια αμφισβήτηση», αναφέρει.
Η σύσταση της ΕΥ
Η Ελεγκτική Υπηρεσία προτείνει ως μέτρο που θα μπορούσε να βοηθήσει σημαντικά στο θέμα της διαφάνειας, το οποίο δεν προσκρούει στην απόφαση του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου, η Επιτροπή Διαχείρισης του Φορέα θεσπίσει εσωτερική διαδικασία όπου θα αποδέχεται εισφορές μόνο από εισφορείς οι οποίοι,ταυτόχρονα με την καταβολή της εισφοράς, θα δίνουν και τη συγκατάθεση τους για δημοσιοποίηση της εισφοράς τους. Για σκοπούς πρακτικότητας αλλά και ουσίας, σημειώνει, αυτό δύναται να εφαρμόζεται για εισφορές μεγαλύτερες συγκεκριμένου ποσού, π.χ. €20.000 ανά έτος.
Σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία, ανάμεσα στα οφέλη τέτοιας ρύθμισης περιλαμβάνεται το ότι ο Φορέας άμεσα και αυτόβουλα θα λάβει μέτρο το οποίο θα ενισχύσει σημαντικά τη διαφάνεια και θα ελαχιστοποιήσει την οποιαδήποτε καχυποψία. Επίσης, σημειώνει ότι με αυτό τον τρόπο δεν απαιτείται νομοθετική ρύθμιση, παρόλο που η Βουλή θα μπορούσε να το ρυθμίσει, αν το επιθυμεί, και νομοθετικά.
Ακόμα, σημειώνει ότι σε μεγάλο βαθμό, δεν θα επηρεαστούν οι εισφορές από φυσικά πρόσωπα, εφόσον συνήθως τα ποσά που καταβάλλονται από αυτά είναι κάτω από €20.000, ενώ παράλληλα και ταυτόχρονα διατηρείται και η εμπιστευτικότητα.
Σύμφωνα με την ΕΥ, αποτελεί συνήθη και βέλτιστη πρακτική για τις περισσότερες ιδιωτικές εταιρείες που καταβάλλουν σημαντικά ποσά, στα πλαίσια της εταιρικής διακυβέρνησης, να δημοσιοποιούν τις εισφορέςτους για σκοπούς διαφάνειας οπότε, οι περισσότερες εταιρείες λογικά, θα συγκατατεθούν στη δημοσιοποίηση της πράξης τους. Έτσι, επιτυγχάνεται κατά αναλογία ευθυγράμμιση με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) ο οποίος συστήνει, για σκοπούς δεοντολογίας, όπως οι επιχειρήσεις δημοσιεύουν το ύψος και τη φύση των φιλανθρωπικών εισφορών τους, ιδιαίτερα όταν αυτές σχετίζονται με κυβερνητικούς ή δημόσιους φορείς.
«H Υπηρεσία μας δεν ισχυρίζεται ότι η πιο πάνω λύση είναι η μοναδική. Ίσως ο Φορέας ή/και το κράτος, αφού πρώτα κρίνουν την ανάγκη λήψης μέτρων προστασίας, να εξετάσουν, με τη συνδρομή της Νομικής Υπηρεσίας και άλλες νόμιμες εναλλακτικές λύσεις», αναφέρει η ΕΥ καταληκτικά.
