Η εγγραφή του χαλουμιού ως προϊόντος Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π)  της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί τεράστια συλλογική επιτυχία, που αν αξιοποιηθεί σωστά, μπορεί να φέρει τεράστια οφέλη στον αγροτικό και μεταποιητικό τομέα, αλλά και γενικότερα στην κοινωνία και οικονομία του τόπου, ανέφερε ο Υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος Κώστας Καδής.

Μιλώντας σε διάσκεψη Τύπου με την ευκαιρία την κατοχύρωση χθες του χαλουμιού ως Π.Ο.Π από την ΕΕ, ο κ. Καδής έκανε λόγο μια ιστορική, θετική εξέλιξη για τον τόπο και μια εξαιρετική επένδυση τόσο για τη γενιά μας, όσο και για τις επόμενες γενιές.

«Πρόκειται, ασφαλώς, για μια τεράστια, συλλογική επιτυχία, που αν αξιοποιηθεί σωστά, μπορεί να φέρει τεράστια οφέλη στον αγροτικό και μεταποιητικό τομέα, αλλά και γενικότερα στην κοινωνία και οικονομία του τόπου μας», είπε.

Πρόσθεσε ότι η πορεία προς την κατοχύρωση του χαλλουμιού δεν ήταν εύκολη, αφού πέρασε από πολλά εμπόδια, εμπλοκές και παλινδρομήσεις. Όπως είπε, η ολοένα και περισσότερο αυξανόμενη αξία του εθνικού μας προϊόντος, έχει αυξήσει τις πιέσεις που δέχεται και το έχει καταστήσει ευάλωτο από προϊόντα μιμητισμού. Επιπρόσθετα, ανέφερε, η διαδικασία κατοχύρωσης του χαλουμιού, είχε περιπλεχθεί ακόμα περισσότερο, όταν υπεισήλθαν σε αυτήν πολιτικές σκοπιμότητες.

Ανέφερε ότι η προσπάθεια για εγγραφή του χαλουμιού ως προϊόντος Π.Ο.Π., αποτέλεσε διαχρονικό στόχο της Κυπριακής Δημοκρατίας, ακόμη και πριν από την ένταξη της χώρας στην ΕΕ. Σημείωσε ότι η υποβολή της τελευταίας αίτησης καταχώρισης της ονομασίας «Χαλλούμι» (Halloumi)/«Hellim» ως ΠΟΠ στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έγινε τον Ιούλιο του 2014, και παρά το γεγονός ότι συνήθως ο χρόνος εξέτασης μιας ανάλογης αίτησης από την Κομισιόν είναι περίπου 10 μήνες, στην προκειμένη περίπτωση, διήρκεσε σχεδόν εφτά χρόνια.

«Για αρκετούς το θέμα της κατοχύρωσης αποτελούσε χαμένη υπόθεση, ενώ η διαχείριση του χαλλουμιού από κάποιους από τους άμεσα εμπλεκόμενους φορείς, γινόταν χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η προοπτική κατοχύρωσης», ανέφερε.

Σημείωσε ότι το θέμα «ξεκλείδωσε» μετά την καταλυτική παρέμβαση του ίδιου του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας με επιστολή του στον τέως Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Γιούνκερ, τον Φεβρουάριο του 2019, αλλά και με τις παρεμβάσεις που έγιναν στη συνέχεια σε πολιτικό και τεχνοκρατικό επίπεδο.

Ανέφερε ακόμα ότι στην Κύπρο, κάτω από το συντονισμό του Υπουργείου Γεωργίας, συγκροτήθηκε ομάδα εργασίας μέσα από την οποία παρεχόταν τεχνοκρατική στήριξη για όλες τις πτυχές του φακέλου. Αντλήθηκε εμπειρογνωμοσύνη από στελέχη του Υπουργείου, της Προεδρίας της Δημοκρατίας αφού για το θέμα ήταν συνεχώς ενημερωμένος και ο Πρόεδρος Αναστασιάδης και το Διπλωματικό του Γραφείο, του Υπουργείου Εξωτερικών και ειδικότερα της Γενικής Γραμματείας Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, καθώς και της Νομικής Υπηρεσίας.

«Ήταν καθοριστικό το γεγονός ότι οι θέσεις που κατέθετε η πλευρά μας στη διαδικασία των διαβουλεύσεων με την Ε. Επιτροπή ήταν πλήρως τεκμηριωμένες, μέσα από αυτή την τεχνοκρατική υποστήριξη», σημείωσε, προσθέτοντας ότι η προσπάθεια ήταν να υπάρξει ανάλογη διαχείριση και από πλευράς Ε. Επιτροπής.

Όπως είπε, μέσα από αλλεπάλληλες επαφές έγινε κατορθωτό να εμπλακούν στο θέμα όλες οι αρμόδιες υπηρεσίες της ΕΕ και οι τρεις συναρμόδιοι Επίτροποι της ΕΕ, του Επιτρόπου Γεωργίας Γιάνους Βοϊτσεχόφσκι, της Επιτρόπου Υγείας Στέλλας Κυριακίδου και της Επίτροπου για θέματα Συνοχής και Μεταρρυθμίσεων Ελίζα Φερέιρα. Σημείωσε ακόμα ότι η συμβολή της Επιτρόπου Στέλλας Κυριακίδου ήταν καταλυτική στο να αντιμετωπιστεί το θέμα ολιστικά και στη βάση αρχών, σε μια περίοδο μάλιστα πολύ δύσκολη για την ίδια λόγω της πανδημίας.

Ο κ. Καδής σημείωσε ότι ως αποτέλεσμα των προσπαθειών η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε στην Κυπριακή Δημοκρατία ένα νομοθετικό πακέτο πολύ κοντά στις προσδοκίες της, έχοντας ως προϋπόθεση την πλήρη συμμόρφωση με το κοινοτικό κεκτημένο για όλες τις πτυχές των διαδικασιών πιστοποίησης του προϊόντος ως ΠΟΠ, σε ολόκληρη την Κύπρο.

Εξήγησε ότι το νομοθετικό πλαίσιο που διαμορφώθηκε έχει πλέον εγκριθεί από τις αρμόδιες Επιτροπές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θεωρείται πλέον δεδομένη η κατοχύρωση του προϊόντος «Χαλλούμι (Halloumi)/ Hellim» ως ΠΟΠ. Τα νομικά κείμενα που εγκρίθηκαν, είπε,  προβλέπουν ότι η Κυπριακή Δημοκρατία θα εξουσιοδοτήσει τον Διεθνή Οργανισμό Bureau Veritas για πραγματοποίηση των ελέγχων ως προς την τήρηση των προδιαγραφών του σχετικού φακέλου, τόσο στις ελεύθερες όσο και στις κατεχόμενες περιοχές. Επίσης, η Κυπριακή Δημοκρατία θα εξουσιοδοτήσει Διεθνή Οργανισμό για την πραγματοποίηση των φυτοϋγειονομικών ελέγχων στις κατεχόμενες περιοχές. Τα προϊόντα που πληρούν τις φυτοϋγειονομικές προδιαγραφές και τις προδιαγραφές του προϊόντος ΠΟΠ, θα μπορούν να τυγχάνουν εμπορίας μέσω της πράσινης γραμμής, ανοίγοντας με αυτό τον τρόπο στους Τουρκοκύπριους παραγωγούς ένα παράθυρο ευκαιρίας για νόμιμη εμπορία του χαλουμιού που παράγουν στην ευρωπαϊκή αγορά. Οι φυτοϋγειονομικοί έλεγχοι στις ελεύθερες περιοχές θα πραγματοποιούνται από τις αρμόδιες κυβερνητικές υπηρεσίες.

Ο Υπουργός αναφέρθηκε επίσης στις προσπάθειες μιμητισμού του χαλλουμιού από εταιρείες του εξωτερικού και τον εμπορικό πόλεμο που δέχεται η Κύπρος σε πάνω από 80 δικαστικές υποθέσεις που αφορούν το προϊόν.

«Με αυτά τα δεδομένα, αντιλαμβάνεστε πόσο κρίσιμης σημασίας είναι η επιτυχία της κατοχύρωσης του εθνικού μας προϊόντος», ανέφερε.

Παράλληλα, ανέφερε ότι χωρίς την κατοχύρωση το χαλούμι δεν περιλαμβάνεται στις διμερείς εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ με Τρίτες Χώρες, οι  οποίες προστατεύουν τα προϊόντα ΠΟΠ στις χώρες αυτές.

«Με την εγγραφή του προϊόντος στους καταλόγους των προϊόντων ΠΟΠ, όλα τα προϊόντα μιμητισμού παύουν να χρησιμοποιούν την επωνυμία «χαλλούμι» και δημιουργείται μια ισχυρή ασπίδα προστασίας γύρω από την ονομασία αυτή, διαφυλάττοντας τα συμφέροντα όλων των εμπλεκομένων στην αλυσίδα παραγωγής», είπε.

Ζητούμενο η ενότητα των εμπλεκομένων
——————————————————————-
Ο κ. Καδής έστειλε το μήνυμα ότι η επόμενη μέρα της κατοχύρωσης του χαλλουμιού θα πρέπει να βρει όλους τους εμπλεκόμενους φορείς μαζί, για τη διαχείριση των ευκαιριών και των προκλήσεων που φέρνει η σημαντική αυτή εξέλιξη.

Εξήγησε ότι ζητήματα όπως η προσαρμογή στο νέο πλαίσιο ελέγχων που θα πραγματοποιούνται από διεθνή οργανισμό, η επάρκεια του γάλακτος για τη ζήτηση χαλλουμιού που θα προκύψει, η διαχείριση προϊόντων που αποκλίνουν ουσιαστικά από τις προδιαγραφές του χαλλουμιού, καθώς και πιθανές βελτιώσεις στον φάκελο που μπορεί να γίνουν στο μέλλον με πλήρη σεβασμό στο κοινοτικό κεκτημένο, θα μπορούν να αντιμετωπιστούν πιο αποτελεσματικά, εάν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς συμμετέχουν στο κάλεσμα για εποικοδομητική συνεργασία. Πρόσθεσε ότι ήδη έχει ζητήσει από τους εμπλεκόμενους φορείς τον ορισμό εκπροσώπων τους σε ολιγομελή τεχνοκρατική ομάδα που θα συγκροτήσει ειδικά για τη διαχείριση της επόμενης μέρας της κατοχύρωσης του χαλλουμιού, και εξέφρασε την ελπίδα ότι θα υπάρξει από όλους θετική ανταπόκριση.

Δεκάδες εκατομμύρια για στήριξη της αιγοπροβατοτροφίας
—————————————————————————————-
Ο κ. Καδής είπε ότι προς την κατεύθυνση της διαχείρισης των προκλήσεων που δημιουργεί η κατοχύρωση θα υπάρξουν προσπάθειες προς δύο κατευθύνσεις. Η πρώτη αφορά την ουσιαστική αύξηση της παραγωγής αιγοπρόβειου γάλακτος τα επόμενα χρόνια και η άλλη αφορά τη βελτίωση κάποιων χαρακτηριστικών του φακέλου.

Προς την πρώτη κατεύθυνση ανέφερε ότι ήδη έχουν δοθεί ισχυρά κίνητρα και σημαντική χρηματοδότηση προς αιγοπροβατοτρόφους για να δημιουργήσουν νέες μονάδες, ενώ στο επόμενο επενδυτικό πρόγραμμα που θα ανακοινωθεί εντός του επόμενου έτους, στο πλαίσιο του προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης θα περιλαμβάνεται κονδύλι δεκάδων εκατομμυρίων για στήριξη ειδικά της αιγοπροβατοτροφίας.

Είπε επίσης ότι υπάρχουν κάποια σημεία στο φάκελο που με τη συνεργασία όλων και σεβόμενοι πλήρως το κοινοτικό κεκτημένο και αυτό που προβλέπουν οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί θα μπορούσαν να βελτιώσουν, χωρίς να διαφοροποιούν την ουσία και τη φιλοσοφία του φακέλου.

Μέσα από αυτές τις δύο προσεγγίσεις, πρόσθεσε, «θεωρούμε ότι μπορούμε να πιάσουμε τους στόχους μας και να διαχειριστούμε τις προκλήσεις που δημιουργούνται».

Ωστόσο ξεκαθάρισε ότι δεν έχει πρόθεση το Υπουργείο να προχωρήσει σε αλλαγή στον φάκελο πριν καλά-καλά κατοχυρωθεί το προϊόν. Ανέφερε, ότι προβλέπεται από τους κανονισμούς της ΕΕ τι συνιστά μικρή διαφοροποίηση με πολύ συγκεκριμένες δυνατότητα που υπάρχουν, όπως αλλαγές στο σχήμα ή στο βάρος του προϊόντος.

Υπό πολύ αυστηρές προϋποθέσεις η εμπορία από τα κατεχόμενα
—————————————————————————————
Απαντώντας σε ερωτήσεις ο κ. Καδής, ανέφερε ότι η εμπορία του χαλλουμιού από τα κατεχόμενα θα γίνει υπό πολύ αυστηρές προϋποθέσεις, χαρακτηρίζοντας ως αβάσιμα όσα λέγονται ότι θα έρχονται ζώα και γάλα από την Τουρκία χωρίς ελέγχους. Είπε παράλληλα ότι για περίπου έναν χρόνο δεν θα μπορεί να γίνεται εμπορία από τα κατεχόμενα, για να διασφαλιστεί ότι η περιοχή έχει εξυγιανθεί από ζωονόσους ή εισαγωγές προϊόντων ή ζώων από την Τουρκία, κάτι που θα πρέπει να πιστοποιηθεί από τον διεθνή οργανισμό που θα κάνει τους φυτοϋγειονομικούς ελέγχους.

Πρόσθεσε ότι για να μπορεί ένα προϊόν να παίρνει τη σφραγίδα του Π.Ο.Π και να τυγχάνει εμπορίας θα πρέπει να πληροί πολύ υψηλού επιπέδου προδιαγραφές, κάτι που θα αυξήσει το κόστος παραγωγής και στα κατεχόμενα, οπότε δεν θα υπάρχει αθέμιτος ανταγωνισμός.

Σημείωσε επίσης ότι θα φύγουν από την αγορά όλα αυτά τα προϊόντα μιμητισμού που υπάρχουν σήμερα και η προσθήκη των προϊόντων από τα κατεχόμενα, θα είναι ένα μικρό κλάσμα των προϊόντων που θα αποσυρθούν από την αγορά με το όνομα χαλλούμι.

Ανέφερε  επίσης ότι για τουλάχιστον ένα χρόνο δεν θα γίνεται εμπορία από τα κατεχόμενα, αναλόγως των στοιχείων τα οποία θα συλλέγει ο διεθνής οργανισμός που θα εποπτεύει τα θέματα υγιεινής στις κατεχόμενες περιοχές.

Παράλληλα είπε ότι η απόφαση αυτή τη χρονική στιγμή στέλνει και ένα μήνυμα στους Τουρκοκύπριους, ότι μέσα από τις διαδικασίες της ΕΕ σε μια ενωμένη πατρίδα θα μπορούν να έχουν πολλαπλάσια οφέλη, παρόλο που όπως είπε, η όλη διαδικασία κατοχύρωσης είχε τροχοδρομηθεί πριν διαφανεί ότι θα έχουμε πιθανές εξελίξεις στο Κυπριακό με την πενταμερή διάσκεψη.

Σε άλλη ερώτηση είπε, ότι απ’ ό,τι γνωρίζουν υπάρχουν κάποιες σύγχρονες μονάδες παραγωγής χαλλουμιού στα κατεχόμενα και ότι η πρόθεση της Κομισιόν είναι μέσα από τους χρηματοδοτικούς κανονισμούς να στηρίξει αυτή την προσπάθεια για εκσυγχρονισμών των μονάδων στα κατεχόμενα, κάτι που θα πάρει, όπως ανέφερε, κάποιο χρόνο.

Οι προοπτικές εξαγωγών και επενδύσεων
———————————————————
Προβαίνοντας σε μια εκτίμηση των προοπτικών εξαγωγών στο εξωτερικό, ο λειτουργός Γεωργίας Α’ Σωκράτης Σωκράτους ανέφερε ότι από εκθέσεις διεθνών οργανισμών, υπολογίζεται ότι ο ακαθάριστος ετήσιος τζίρος του προϊόντος είναι γύρω στα 420 εκατ. ευρώ. Από αυτό τον τζίρο, οι εξαγωγές από την Κύπρο είναι 240 εκατ. ευρώ, είπε, σημειώνοντας ότι υπολογίζεται πώς υπάρχει μια διαθέσιμη αγορά άλλων 200 εκατ. ευρώ παγκοσμίως για το χαλλούμι, αν αφαιρεθούν τα προϊόντα μιμητισμού.

Ο Υπουργός Γεωργίας ανέφερε επίσης ότι είναι αναμενόμενο ότι αυτή η επιτυχία και αποκλειστικότητα θα φέρει σημαντικές επενδύσεις στο χώρο σε όλη την αλυσίδα παραγωγής του προϊόντος, αλλά θα είναι και καταλύτης θετικών εξελίξεων στην κοινωνία και οικονομία του τόπου.

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, οι εξαγωγές του χαλλουμιού τα τελευταία 5 χρόνια παρουσιάζουν σταθερή αύξηση 20% – 22% ετησίως.

Την τριετία 2017 – 2019, η ποσότητα των εξαγωγών εκτινάχθηκε από τις 23.431 τόνους που ήταν το 2017 σε 33.672 τόνους το 2019, σημειώνοντας δηλαδή μια αύξηση 43% μέσα σε μια τριετία.

Αντίστοιχη αύξηση με την ποσότητα εξαγωγής παρατηρείται και στην αξία, δηλαδή 43% μέσα σε μια τριετία, φτάνοντας το 2019 τα €223,7 εκ. και καθιστώντας το χαλλούμι ως το 2ο σημαντικότερο προϊόν σε αξία εξαγωγών για την Κύπρο, μετά τα φάρμακα.

Βασικός προορισμός εξαγωγής παραμένει το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο την τριετία 2017 – 2019 απορρόφησε περίπου το 47% του συνόλου των εξαγωγών της Κύπρου, με μέσο όρο τριετίας εισαγωγών στο ΗΒ τους 13.545 τόνους ετησίως και τη μέση ετήσια αξία προϊόντος εξαγωγών να ανέρχεται στα €89 εκ. ετησίως.

Δεύτερο βασικό εξαγωγικό προορισμό για το προϊόν αποτελεί η αγορά της Σουηδίας η οποία την τριετία 2017 – 2019 απορρόφησε περίπου το 15% του συνόλου των εξαγωγών της Κύπρου, με μέσο όρο τριετίας εισαγωγών στη χώρα τους 4.246 τόνοι  ετησίως και τη μέση ετήσια αξία προϊόντος εξαγωγών να ανέρχεται στα €28,7 εκ.  ετησίως.

Στη συνέχεια ακολουθούν προορισμοί των οποίων ο μέσος όρος ποσότητας εξαγωγών της τελευταίας τριετίας κυμαίνεται από 1.000 μέχρι και 2.000 τόνους ανά χώρα ετησίως. Σε αυτούς τους προορισμούς συγκαταλέγονται η Γερμανία, η Αυστρία, η Δανία και η Ελλάδα.

Στην αγορά εκτός Ευρώπης, περί τους 1.265 τόνους ετησίως απορροφά η Αυστραλία, μικρότερη ποσότητα εξάγεται στη Σαουδική Αραβία (736 τόνοι), ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής απορροφούν ετησίως περί τους 436 τόνους. Μια νέα αγορά για το προϊόν μπορεί δυνητικά να αποτελέσει η Κίνα, ιδιαίτερα μετά την υπογραφή τον Νοέμβριο του 2018, της διμερούς συμφωνίας για εξαγωγές κυπριακών γαλακτοκομικών προϊόντων.

Η εγχώρια κατανάλωση χαλλουμιού ανέρχεται σε 3.500 με 4.000 τόνους.