Απειλή για στρατιωτική σύγκρουση και για «ξήλωμα» της ευρωζώνης
Η Ανγκελα Μέρκελ πήγε στην Ουάσιγκτον, την Δευτέρα, με δύο κρίσεις στην ατζέντα: Ελλάδα και Ουκρανία. Η πρώτη απειλεί να κλιμακωθεί σε μια στρατιωτική σύγκρουση με την Ρωσία στην καρδιά της Ευρώπης, και η άλλη να ξηλώσει το «πουλόβερ» που λέγεται ευρωζώνη.
Ελλάδα και Ουκρανία δεν συνδέονται στο μυαλό των Αμερικανών, αλλά είναι οι δύο όψεις της υπαρξιακής κρίσης της Γερμανίας. Δείχνουν πόσο δύσκολη και αντικρουόμενη έχει γίνει η πολιτική της στην Ευρώπη, εν έτει 2015.
Οταν η Μέρκελ μπήκε στην καγκελαρία το 2005, έγινε ηγέτις μιας Γερμανίας, που ήταν σε ειρήνη, σε μια Ευρωπαϊκή Ενωση που ήταν ενωμένη. Η Γερμανία είχε ενσωματωθεί σε μια Ευρώπη όπου θα μπορούσε να είναι πλούσια και ελεύθερη από τα γεωπολιτικά βάρη που την είχαν οδηγήσει σε σκοτεινά μέρη, όπως ο ναζισμός.
Ο κόσμος που αντιμετωπίζει σήμερα η Μέρκελ είναι εκπληκτικά διαφορετικός. Η Ευρωπαϊκή Ενωση βρίσκεται σε βαθιά κρίση. Πολλοί κατηγορούν την Γερμανία για την κρίση αυτή, υποστηρίζοντας ότι η επιθετική πολιτική των εξαγωγών της και οι απαιτήσεις της για λιτότητα ήταν ιδιοτελείς και έσπειρε την κρίση. Κατηγορείται ότι χρησιμοποιεί το ευρώ για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά της και διαμορφώνει την πολιτική της ΕΕ για την προστασία των δικών της επιχειρήσεων.
Την ίδια στιγμή, η ειρήνη που η Γερμανία λαχταρούσε είναι σε κίνδυνο από τα γεγονότα στην Ουκρανία.
Η σύμπτωση της οικονομικής κρίσης στην Ευρώπη, που έχει οδηγήσει σε δραματική αύξηση του εθνικισμού, και η απειλή του πολέμου στην Ουκρανία έχει μεταμορφώσει τον κόσμο της Γερμανίας.
Στόχος της μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν να αποφύγει να αναλάβει ηγετικό πολιτικό ή στρατιωτικό ρόλο στην Ευρώπη. Η σημερινή κατάσταση δεν της το επιτρέπει. Η ευρωπαϊκή οικονομική κρίση έχει από καιρό πάψει να είναι πρωτίστως οικονομικό πρόβλημα, και έχει γίνει πλέον πολιτικό. Η ουκρανική κρίση βάζει την Γερμανία στην εξαιρετικά δυσάρεστη θέση να παίξει ένα ηγετικό ρόλο για να μην μετατραπεί ένα πολιτικό πρόβλημα σε στρατιωτικό.
Υπάρχει μια εγγενής αντίφαση στη γερμανική στρατηγική. Οι Γερμανοί δεν θέλουν να φανούν διεκδικητικοί ή απειλητικοί, αλλά αναγκάζονται τώρα να πάρουν θέσεις που είναι και τα δύο. Στην ευρωπαϊκή κρίση, η Γερμανία είναι η πιο άκαμπτη όχι μόνο στο ελληνικό ζήτημα, αλλά και στο γενικό πρόβλημα της καταστροφικής ανεργίας στην νότια Ευρώπη.
Στην Ουκρανία, το Βερολίνο υποστηρίζει το Κίεβο και έτσι αντιτίθεται τους Ρώσους, αλλά δεν θέλει στρατιωτική κλιμάκωση μαζί τους. Η ευρωπαϊκή και η ουκρανική κρίση είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Στην ΕΕ, η Γερμανία διαδραματίζει ηγετικό αλλά επιθετικό ρόλο. Στην Ουκρανία, παίζει πρωταγωνιστικό αλλά συμφιλιωτικό ρόλο.
Η Γερμανία εξάγει περισσότερο από το 50% του ΑΕΠ της, και περισσότερο από το ήμισυ αυτού πηγαίνει στην ευρωπαϊκή ζώνη ελεύθερου εμπορίου, που είναι το επίκεντρο του σχεδίου της ΕΕ. Η Γερμανία έχει αναπτύξει μια παραγωγή που ξεπερνάει κατά πολύ τις δυνατότητές της για εγχώρια κατανάλωση. Πρέπει να έχει πρόσβαση σε αγορές, αλλιώς θα αντιμετωπίσει μια σοβαρή οικονομική κρίση στο εσωτερικό της.
Επομένως, η Γερμανία δεν θέλει να δει κάποια χώρα να βγαίνει από τη ζώνη του ελεύθερου εμπορίου, και από το μπλοκ του κοινού νομίσματος, επειδή μετά από κάτι τέτοιο ο δρόμος προς τον προστατευτισμό θα ήταν σύντομος. Η Ελλάδα έχει μικρή σημασία από μόνη της, αλλά εάν αποδειχθεί ότι θα είναι σε καλύτερη θέση αν αθετήσει την πληρωμή του χρέους της, άλλες χώρες θα μπορούσαν να ακολουθήσουν.
Και αν φανεί ότι η έξοδος από τη ζώνη ελεύθερου εμπορίου είναι ευεργετική, τότε ολόκληρη η δομή του θα μπορούσε να καταρρεύσει.
Η δύναμη της Γερμανίας βασίζεται στην ικανότητα και την προθυμία των άλλων χωρών να της δώσουν πρόσβαση στις αγορές τους. Αυτό είναι το κλασικό γερμανικό πρόβλημα. Οι Γερμανοί είναι πολύ ισχυροί για να τους αγνοήσεις, αλλά πολύ αδύναμοι για να επιβάλουν την θέλησή τους χωρίς την συναίνεση των άλλων – της Ρωσίας στην Ουκρανία, και της Ελλάδας στην ευρω-ζώνη.
