Αναφορά σε μαύρες συναλλαγές, παράνομες συμβάσεις, παραχωρήσεις σε μη δικαιούχους ή χωρίς δημοσιεύσεις, χαμηλά ενοίκια ή μισθώσεις χωρίς ενοίκιο, καθώς και καθυστερημένα ενοίκια πολλών εκατομμυρίων επισημαίνει η Έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας (ΕΥ) για τη διαχείριση των τ/κ περιουσιών όσον αφορά μισθώσεις για επαγγελματική χρήση, η οποία παρουσιάστηκε  σήμερα εκτάκτως ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Προσφύγων.

Η Έκθεση της ΕΥ διαπίστωσε ότι στο σύνολο των 8.880 τ/κ περιουσιών που ήταν παραχωρημένες ως επαγγελματική στέγη μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου, 2021, το 35% αφορούσε μισθώσεις σε μη πρόσφυγες και Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ενώ επισημάνθηκε ότι το ποσοστό αυτό φτάνει το 55% στην Επαρχία Πάφου.

Σε έλεγχο υποβλήθηκαν 23 περιπτώσεις τ/κ ακινήτων που έχουν παραχωρηθεί για επαγγελματική χρήση και, όπως εξήγησαν εκπρόσωποι της Υπηρεσίας στην Επιτροπή, 13 υποστατικά επιλέχθηκαν με τυχαία δειγματοληψία και τα άλλα 10 επιλέχθηκαν μέσα από κατάλογο για όσα παραχωρήθηκαν το 2021, εστιάζοντας σε περιοχές που είναι εμπορικά ανεπτυγμένες και σε μισθώσεις που αφορούν μεγάλες εκτάσεις.

Έγιναν αναφορές σε παραδείγματα προβληματικής διαχείρισης από πλευράς του κηδεμόνα. Όσον αφορά  το ύψος του ενοικίου, λειτουργός της ΕΥ ανέφερε ότι σε κάποιες περιπτώσεις το ενοίκιο της μίσθωσης δεν έχει αναθεωρηθεί για περίοδο πέραν των 25 ετών.

Ενδεικτικά, αναφέρθηκε σε μεγάλη έκταση 3.000 τ.μ. με 26 τεμάχια στην οδό Άρεως στην εντός των τειχών Λευκωσία, με αξία €1,4 εκ., που ήταν εκμισθωμένη από το Εβκάφ πριν το 1974. Η περιουσία μεταβιβάστηκε το 1990 με νέα μίσθωση σε εταιρεία που ανήκε στον αρχικό μισθωτή, χωρίς να έχει προσφυγική ιδιότητα, με ενοίκιο που ανέρχεται σήμερα για το σύνολο της έκτασης σε €417 και παραμένει το ίδιο από το 1976, όταν καθορίστηκε σε 244 λίρες. Σημειώθηκε, δε, ότι σήμερα τα καταστήματα που βρίσκονται στην έκταση αυτή, υπενοικιάζονται από την εταιρεία σε τρίτους.

Ακολούθως, επισημάνθηκε ότι σοβαρά προβλήματα διαπιστώθηκαν και στην παρακολούθηση των συμβάσεων μίσθωσης και στον έλεγχο των τ/κ περιουσιών, με αναφορά σε χαρακτηριστική περίπτωση στην Επαρχία Πάφου, στην παραθαλάσσια περιοχή της κοινότητας Τίμης, όπου η σύμβαση πέρασε από τον δικαιούχο πρόσφυγα, σε εταιρεία που ίδρυσαν τα παιδιά του.

Όπως ανέφερε λειτουργός της ΕΥ, η σύμβαση αφορούσε έξι τ/κ τεμάχια, όμως δεν εντοπίστηκε απόφαση για την παραχώρηση παρά μόνο ενός τεμαχίου, το οποίο ο αρχικός ενοικιαστής χρησιμοποιούσε ως εστιατόριο, και όχι για τα υπόλοιπα πέντε τεμάχια, τα οποία ήταν γεωργική γη που είχαν παραχωρηθεί ως χώρος στάθμευσης του εστιατορίου. Τέθηκε επίσης το ερώτημα με ποιο κριτήριο η γεωργική γη παραχωρήθηκε για τέτοια χρήση.

Ο λειτουργός της ΕΥ ανέφερε ότι το κατάστημα 5.000 τ.μ. και τα πέντε τεμάχια με ανοιχτούς χώρους έχουν εκτιμηθεί σε συνολική αξία €1 εκ., ενώ το ενοίκιο καθορίστηκε στα €500 τον μήνα τον Μάιο του 2021. Εξάλλου, με παρέμβασή του κατά τη συνεδρίαση, ο Γενικός Ελεγκτής, Οδυσσέας Μιχαηλίδης, υπογράμμισε ότι η υπηρεσία διαχείρισης τ/κ περιουσιών, θα έπρεπε να είχε αρνηθεί να υπογράψει τη νέα σύμβαση για παραχώρηση του ακινήτου στην εταιρεία των παιδιών του αρχικού μισθωτή, καθώς είχαν γίνει παράνομες επεκτάσεις σε ζώνη παραλίας.

Πέρα από τα φαινόμενα παραβίασης όρων των συμβάσεων, η ΕΥ επεσήμανε ότι διαπιστώθηκαν αδυναμίες στη δομή και οργάνωση της υπηρεσίας, καθώς και νομοθετική ασάφεια όσον αφορά στην εξουσία λήψης αποφάσεων εκ μέρους του κηδεμόνα. Επίσης, αναφέρθηκε σε αδυναμίες του μηχανογραφικού συστήματος, καθώς και στο θέμα της μη δημοσιοποίησης του Αρχείου Χρηστών, σε αντίθεση με τις πρόνοιες της σχετικής απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου.

Επίσης, ως ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα αναδείχθηκαν οι διαχρονικές καθυστερήσεις στην είσπραξη ενοικίων, τα οποία το 2021 ανέρχονταν στα €8,3 εκ., ενώ παρατηρήθηκε ότι δεν λαμβάνονται μέτρα για την είσπραξη των καθυστερημένων ενοικίων. Συγκεκριμένα, αναφέρθηκε ότι στη Λευκωσία υπάρχουν καθυστερημένα έσοδα €734.000, στη Λεμεσό €2.496.000, στη Λάρνακα €2.215.000 και στην Πάφο €1.818.000.

Στην τοποθέτησή του ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Εσωτερικών, Κώστας Κωνσταντίνου, ανέφερε στη συνεδρίαση ότι υπάρχει προβληματισμός για το θεσμικό πλαίσιο που αφορά στη διαχείριση των τ/κ περιουσιών και σημείωσε ότι για τον λόγο αυτό έχει ετοιμαστεί νομοσχέδιο που καλύπτει όλο το φάσμα των θεμάτων που επισημαίνει η ΕΥ, το οποίο υποβλήθηκε στη Νομική Υπηρεσία, ενώ στόχος είναι τον Ιούνιο να βρίσκεται ενώπιον της Βουλής.

Σημείωσε, ακόμα, ότι το κενό που παρατηρείται στην παρακολούθηση των συμβάσεων οφείλεται και σε ελλείψεις σε διαθέσιμους πόρους και προσωπικού, εκφράζοντας την προσδοκία ότι τα κενά αυτά θα καλυφθούν με την ανάκτηση καθυστερημένων εσόδων και την πρόσληψη προσωπικού που θα συμβάλει και στην παρακολούθηση των συμβάσεων.

Αναφέρθηκε και στις αδυναμίες του μηχανογραφικού συστήματος, προσθέτοντας ότι το Υπουργείο είναι σε επαφή με το Υφυπουργείο Καινοτομίας και είναι σε εξέλιξη διαδικασία για νέο μηχανογραφικό σύστημα, που θα μπορεί να είναι έτοιμο σε 4-5 χρόνια, με κόστος €2 εκ. Ζητήθηκε, όπως είπε ο κ. Κωνσταντίνου, το σύστημα να μπορεί να παραδίδεται τμηματικά, ώστε κάποια κομμάτια να τα έχει στη διάθεσή της η υπηρεσία πιο γρήγορα.

Οι τοποθετήσεις των Βουλευτών

Κατά τη συνεδρίαση, ο Πρόεδρος της Επιτροπής και Βουλευτής ΑΚΕΛ, Νίκος Κέττηρος, επεσήμανε ότι υπάρχει μεν ανάγκη για προσαρμογή των ενοικίων στο 80% της αγοραίας τιμής, όμως σημείωσε ότι θα πρέπει στην περίπτωση προσφύγων μισθωτών να υπολογίζεται και η περιουσία που είχε για επαγγελματική στέγη στις κατεχόμενες περιοχές. Εξάλλου, με παρέμβασή του στη συνεδρίαση, ο Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Χρίστος Χριστοφίδης ανέφερε ότι ο χειρισμός για μισθώσεις σε πρόσφυγες δεν μπορεί να είναι ίδιος με αυτόν για μισθώσεις σε άλλους ιδιώτες, γιατί τότε δεν θα είναι κοινωνική πολιτική για στήριξη προς τον πρόσφυγα.

Όσον αφορά τις διαπιστώσεις της Έκθεσης, ο κ. Κέττηρος ανέφερε σε δηλώσεις του μετά τη συνεδρίαση ότι «αναμέναμε ότι θα δούμε κάποια από τα ζητήματα που αναφέρονται στην έκθεση, αλλά δυστυχώς κάθε φορά που ασχολούμαστε με τη διαχείριση τουρκοκυπριακών περιουσιών μένουμε άναυδοι από την κακοδιαχείριση και τα σκάνδαλα».

Σημείωσε, επίσης ότι το κυριότερο ερώτημα που τέθηκε από τα μέλη της Επιτροπής είναι για ποιο λόγο το κράτος συνεχίζει να παραχωρεί τουρκοκυπριακές περιουσίες σε άτομα που δεν είναι εκτοπισμένοι, ενώ ανέφερε ότι «στην έκθεση γίνονται αναφορές για μαύρες συναλλαγές, για μισθώσεις χωρίς να καταβάλλεται ενοίκιο, για παραχωρήσεις σε άτομα που δεν είναι δικαιούχοι, παραχωρήσεις χωρίς δημοσιεύσεις και για πολύ χαμηλά ενοίκια».

Αναφέρθηκε, ακόμα, στο ζήτημα που ήγειρε κατά τη συνεδρίαση, σχετικά με την πρόσφατη παραχώρηση από τον προηγούμενο Υπουργό Εσωτερικών, μεγάλης έκτασης γης σε προσφυγικά σωματεία στη Λάρνακα, χωρίς να προηγηθεί δημοσίευση. «Δεν λέμε ότι κακώς παραχωρούνται τέτοιες εκτάσεις σε προσφυγικά σωματεία, αλλά γιατί κάποια προσφυγικά σωματεία είχαν προνομιακή πληροφόρηση και κάποια άλλα, τα οποία προφανώς δεν πρόσκεινται στο κόμμα του κ. Νουρή, δεν αντιμετωπίστηκαν με όρους διαφάνειας και δικαιοσύνης και να γνώριζαν ότι υπάρχει διαθέσιμη τουρκοκυπριακή γη, ώστε να αιτηθούν», είπε ο κ. Κέττηρος.

«Αν δεν αλλάξει η νοοτροπία σε αυτό το τόπο, το ένα κακό θα διαδέχεται το άλλο. Εκείνο που ζητούμε ως ΑΚΕΛ είναι διαφάνεια και γι’ αυτό ζητήσαμε και συνεχίζουμε να ζητούμε όπως κατατεθούν κριτήρια, μετρήσιμα κριτήρια, με μοριοδότηση και δημοσίευση των διαθέσιμων υποστατικών», κατέληξε.

Όσον αφορά τη προώθηση του νομοσχεδίου του Υπουργείου Εσωτερικών, είπε ότι είναι σημαντικό «να μην υπάρχει καθυστέρηση σε αυτό το ζήτημα, γιατί θα διαιωνιστεί η υφιστάμενη κακή κατάσταση στην διαχείριση αυτών των περιουσιών». Απαντώντας σε ερώτηση σχετικά με ενδεχόμενη καθυστέρηση του νομοσχεδίου, εξέφρασε επιφυλάξεις για το γεγονός ότι υπάρχει πληροφόρηση πως δεν έχει γίνει δημόσια διαβούλευση και ενδεχομένως να πρέπει να επιστραφεί ή να κάνει τη διαβούλευση η Βουλή, κάτι που θα πάρει χρόνο.

Ο Βουλευτής του ΔΗΣΥ, Νίκος Γεωργίου, κατά τη συνεδρίαση σημείωσε ότι η υπηρεσία διαχείρισης τ/κ περιουσιών είναι παραμελημένη, προσθέτοντας ότι αυτό αποτυπώνεται στις αδυναμίες που διαπιστώνονται και στην έκθεση της ΕΥ. Σημείωσε, ακόμα, ότι στο θέμα του αγοραίου ενοικίου πρέπει να υπάρχει ευαισθησία για τον προσφυγικό κόσμο, και εξέφρασε προβληματισμό για τον όρο που δίνει τη δυνατότητα για υπεκμίσθωση περιουσιών από Αρχές ΤΑ σε πρόσφυγες.

Σε δηλώσεις του μετά τη συνεδρίαση ο Βουλευτής του ΔΗΚΟ, Χρίστος Σενέκης, ανέφερε ότι τα ευρήματα της έκθεσης της ΕΥ «επιβεβαιώνουν τη γενικότερη εικόνα της προβληματικής διαχείρισης των τουρκοκυπριακών περιουσιών, οι οποίες – στη βάση του περί Τουρκοκυπριακών Περιουσιών νόμου του 1991 – θα έπρεπε να εξυπηρετούν τις ανάγκες του προσφυγικού κόσμου». Ανέδειξε ως το πλέον ανησυχητικό εύρημα ότι το 35% των υπό εξέταση υποστατικών έχουν παραχωρηθεί σε μη πρόσφυγες.

«Αναμένονται εδώ και μήνες τα νέα κριτήρια παραχώρησης τουρκοκυπριακών περιουσιών, που ετοιμάστηκαν από το Υπουργείο Εσωτερικών, με τα οποία θα δημιουργηθεί ένα νέο αξιοκρατικό πλαίσιο διαχείρισης των εν λόγω περιουσιών», είπε ο κ. Σενέκης, ο οποίος κάλεσε το Υπουργείο Εσωτερικών να επισπεύσει τη διαδικασία και το συντομότερο δυνατό να καταθέσει στη Βουλή τους συγκεκριμένους κανονισμούς.

«Το σημαντικότερο σε αυτούς τους κανονισμούς είναι να υπάρξει εξουσία στην Υπηρεσία Διαχείρισης Τουρκοκυπριακών Περιουσιών να ανακτήσει τέτοιες περιουσίες που σήμερα διαπιστώνεται ότι κατέχονται από μη δικαιούχους, δηλαδή σε μη πρόσφυγες, ώστε γίνει ανακατανομή σε δικαιούχους πρόσφυγες», κατέληξε.

Ο μεμονωμένος σοσιαλιστής Βουλευτής, Κωστής Ευσταθίου, με παρέμβασή του στη συνεδρίαση διατύπωσε την άποψη ότι θα πρέπει να υπάρχει ένα πρότυπο συμβόλαιο, που θα ισχύει για όλους, ώστε να μην αλλάζουν οι συμφωνίες ανά περίπτωση. Επίσης, αναφερθείς στη διατήρηση συμβολαίων που έγιναν πριν το 1974, είπε ότι αυτά ισχύουν νομικά, διευκρίνισε όμως ότι, όσον αφορά συμβόλαια για περιουσίες του Εβκάφ, η διαχείρισή τους πέρασε στον κηδεμόνα, στον οποίο έχουν παραχωρηθεί.