Συμπληρώνονται σήμερα 12 χρόνια από το δημοψήφισμα της 24ης Απριλίου 2004, με το οποίο το 75,83% των Ελληνοκυπρίων (ή 313.704 άτομα) λέει «όχι» στο σχέδιο Ανάν, ενώ το 24,17% (99.976 άτομα) αποδέχεται το σχέδιο εκτρωμα του ΓΓ του ΟΗΕ για «λύση του» Κυπριακού, σύμφωνα με το 100% των συγκεντρωτικών αποτελεσμάτων. Το ποσοστό αποχής ανήλθε στο 10,82%. Στα κατεχόμενα το «ναι» άγγιξε το 64,91%. Πρόκειται για την κορυφαία στιγμή στην μακρόχρονη ιστορία της εκκρεμότητας του Κυπριακού, αφού για πρώτη φορά κλήθηκαν οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι να αποφασίσουν σε χωριστά δημοψηφίσματα για την αποδοχή ή απόρριψη ενός σχεδίου λύσης το οποίο συζητήθηκε εξαντλητικά και κατέληξε χωρίς να υπάρχει συμφωνία μεταξύ των ηγεσιών των δύο κοινοτήτων, με τα κενά να καλύπτονται από την επιδιαιτησία του ΟΗΕ.
Το ιστορικό
Η πορεία προς το δημοψήφισμα του Απριλίου του 2004 ξεκίνησε με την επίδοση του πρώτου σχεδίου Ανάν στις 11 Νοεμβρίου του 2002, στον τότε Πρόεδρο της Κύπρου Γλαύκο Κληρίδη και τον τουρκοκύπριο ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς. Η πρώτη αντίδραση των κυβερνήσεων Κύπρου και Ελλάδας είναι θετική. Η κυβέρνηση Σημίτη στην Ελλάδα πριν ακόμα μελετήσει το πολυσέλιδο και πολύπλοκο έγγραφο αποφάνθηκε ότι αποτελούσε ευκαιρία και ο τότε Πρόεδρος της Κύπρου Γλάυκος Κληρίδης ζήτησε «να μη χάσουμε το δέντρο για το δάσος». Λίγες μέρες αργότερα το Εθνικό Συμβούλιο της Κύπρου αποδέχεται το σχέδιο Ανάν ως βάση για διαπραγμάτευση αναγνωρίζοντας ότι έχει πολλές αδυναμίες.
Στις αρχές Δεκεμβρίου του 2002, η ελληνοκυπριακή και η τουρκοκυπριακή πλευρά, υποβάλλουν τις πρώτες εισηγήσεις τους για τροποποιήσεις στο σχέδιο Ανάν και ο ΟΗΕ ξεκινάει την μεσολάβηση με εκ του σύνεγγυς διαβουλεύσεις για να καταλήξουν στο δεύτερο σχέδιο Ανάν στις 10 Δεκεμβρίου του 2002. Ο ΟΗΕ με την συμβολή του ΟΗΕ και των Βρετανών προσπαθεί να επιτύχει συμφωνία πριν από την σύνοδο κορυφής της Ε.Ε στη Κοπεγχάγη, στην οποία θα «κλείδωνε» η ένταξη της Κύπρου. Στο περιθώριο της συνόδου κορυφής στην Κοπεγχάγη ο Ντενκτάς στέλνει τον λεγόμενο «υπουργό εξωτερικών» του ψευδοκράτους καθώς ο ίδιος είναι κλινήρης λόγω εγχείρησης ανοικτής καρδιάς. Η προσπάθεια στη Κοπεγχάγη καταλήγει σε ναυάγιο με αποτέλεσμα να αποφασιστεί η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε την 1η Μαΐου του 2004. Με τη συμφωνία η Κύπρος εντασσόταν με το σύνολο των εδαφών της στην Ε.Ε αλλά για τις κατεχόμενες περιοχές θα υπήρχε αναστολή εφαρμογής του Κοινοτικού κεκτημένου. Η εξέλιξη δημιούργησε αναταραχή στα κατεχόμενα με χιλιάδες τουρκοκύπριους να διαδηλώνουν στους δρόμους απαιτώντας την ένταξη στην Ε.Ε.Βέβαια εκείνες οι «διαδηλώσεις» που θυμίζουν την «πορτοκαλί επανάσταση» στην Ουκρανία χρηματοδοτήθηκαν από κρυφά κονδύλια ξένων κέντρων .
Οι «διαδηλώσεις» των τουρκοκυπρίων συνεχίστηκαν και στις αρχές του 2003, ενώ η Κύπρος εισέρχεται σε προεκλογική περίοδο για εκλογή νέου Προέδρου. Ο Γλαύκος Κληρίδης αναστολή των εκλογών με τη δέσμευση να παραμείνει στη προεδρία μόνο για 16 μήνες ώστε να ολοκληρωθούν οι διαβουλεύσεις επί του σχεδίου Ανάν.Η πόταση Προεδρικού και ΔΗΣΥ απορρίπτεται και τις εκλογές κέρδισε (απο τον πρώτο γύρο) στις 16 Φεβρουαρίου 2003, ο Τάσσος Παπαδόπουλος με την στήριξη του ΑΚΕΛ και άλλων δυνάμεων . Πριν ακόμα αναλάβει επισήμως τα καθήκοντα του, ο Γ.Γ του ΟΗΕ Κόφι Ανάν επισκέπτεται τη Κύπρο στις 26 Φεβρουαρίου και παρουσιάζει στις δύο πλευρές το τρίτο σχέδιο Ανάν καλώντας ταυτόχρονα τον Τ. Παπαδόπουλο και τον Ραούφ Ντενκτάς για διαβουλεύσεις στην Ελβετία στις 10 Μαρτίου 2003. Η συνάντηση έγινε στη Χάγη με τον Ραούφ Ντενκτάς να απορρίπτει τις θέσεις του ΟΗΕ σε αντίθεση με τον Τάσσο Παπαδόπουλο ο οποίος αποδέχθηκε το τρίτο σχέδιο Ανάν υπό προϋποθέσεις που έχουν να κάνουν με σημαντικά κενά του εγγράφου.
Στις 16 Απριλίου 2003 υπογράφεται στην Αθήνα η συνθήκη προσχώρησης της Κύπρου στην Ε.Ε, ενώ ο Γ.Γ του ΟΗΕ έχει προειδοποιήσει ότι θα τερματίσει την παρέμβαση του στο Κυπριακό εκτός αν οι δυο πλευρές (ελληνοκύπριοι – τουρκοκύπριοι) αποδεχθούν την επιδιαιτησία του ιδίου για να γεφυρωθούν οι διαφορές, ώστε να ακολουθήσουν δημοψηφίσματα.
Ο Ντενκτάς για να βγει από την δύσκολη θέση στην οποία βρέθηκε ανοίγει για πρώτη φορά από το 1974 τα οδοφράγματα και επιτρέπει στις 23 Απριλίου 2003 την μετάβαση ελληνοκυπρίων στα κατεχόμενα και αντιστοίχως τουρκοκυπρίων στις ελεύθερες περιοχές. Τον Δεκέμβριο του 2004 γίνονται εκλογές στα κατεχόμενα τις οποίες κερδίζει ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ ο οποίος γίνεται «πρωθυπουργός» με τον Ντενκτάς να παραμένει στη «Προεδρία». Αμέσως μετά ο Τάσσος Παπαδόπουλος ζητά από τον Γ.Γ του ΟΗΕ να ξαναζωντανέψει τις συνομιλίες για το Κυπριακό ώστε να βρεθεί λύση πριν από την 1η Μαΐου του 2004 που θα γινόταν η επίσημη ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. Όπως αποκαλύφθηκε εκ των υστέρων, ο Τάσσος Παπαδόπουλος πίστευε ότι θα μπορούσε να εκθέσει την τουρκική πλευρά, θεωρώντας ότι και πάλι θα επεδείκνυε αρνητική στάση. Στις 10 Φεβρουαρίου του 2004 ο Γ.Γ του ΟΗΕ καλεί τον Τάσσο Παπαδόπουλο και τον Ραούφ Ντενκτάς στη Νέα Υόρκη και αρχίζουν συνομιλίες ώστε να υιοθετηθεί η πρόταση για αναγνώριση επιδιαιτητικού ρόλου στον ΗΕ και παραπομπή του σχεδίου σε δημοψηφίσματα. Η Ε/Κ πλευρά δέχεται αφόρητες πιέσεις στη Νέα Υόρκη και αποδέχεται τα στενά χρονοδιαγράμματα και αναγνώριση του επιδιαιτητικού ρόλο των Ην.Εθνών .Παρόλο που το Εθνικό Συμβούλιο είχε απορρίψει ένα τέτοιο ενδεχόμενο οι αρχηγοί των κομμάτων που συνοδεύουν τον Τ.Παπαδόπουλο και ο ίδιος ο Πρόεδρος αποδέχονται την παγίδα του Κόφι Ανάν.
Ο Ντενκτάς αποδέχεται την φόρμουλα και προτείνει εμπλοκή της Ελλάδας και της Τουρκίας.
Ακολουθούν συνομιλίες στη Κύπρο οι οποίες ολοκληρώνονται στις 23 Μαρτίου 2004 χωρίς να υπάρξει συμφωνία μεταξύ Παπαδόπουλου και Ντενκτάς. Στις 24 Μαρτίου 2004 ο Γ. Γ του ΟΗΕ καλεί στο Ελβετικό θέρετρο της Λουκέρνης Μπούργκεστογκ τις ηγεσίες ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων μαζί με τους πρωθυπουργούς Ελλάδας και Τουρκίας για διαβουλεύσεις οι οποίος καταλήγουν απογοητευτικά για την ελληνική πλευρά. Στις 29 Μαρτίου 2004 ο Κόφι Ανάν με επιδιαιτησία «γεφυρώνει» τα κενά και παρουσιάζει το τελικό σχέδιο με σαφείς τάσεις υιοθέτησης των τουρκικών θέσεων. Ακολούθησαν προσπάθειες για αλλαγές και στις 30 Μαρτίου ο Κόφι Ανάν παραδίδει στους Καραμανλή, Παπαδόπουλο, Ερντογάν και Ντενκτάς το κείμενο του 5ου σχεδίου και ορίζει ως ημερομηνία δημοψηφίσματος την 24 η Απριλίου 2004.Η τουρκική πλευρά πήρε ότι ζήτησε και η Ε/κ ήταν παγιδευμένη σε ένα σχέδιο που θα διέλυε την Κυπριακή Δημοκρατία και θα αναγνώριζε ότι παράνομο δημιουργήθηκε μετα την τούρκικη εισβολή.
Το «ΟΧΙ» του Τάσσου Παπαδόπουλου
Ο Τάσσος Παπαδόπουλος από την πρώτη στιγμή τάχθηκε υπέρ της απόρριψης του σχεδίου Ανάν στο δημοψήφισμα και την θέση του την διατύπωσε σε διάγγελμα του στις 7 Απριλίου 2004. Φορτισμένος συναισθηματικά απο εκείνο το ασήκωτο βάρος και τις πιέσεις από ξένα κέντρα αλλά και της επίσημης κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ ανέφερε:
«Λυπούμαι ειλικρινά, γιατί δεν μπορώ να αποδεχθώ και να υπογράψω το Σχέδιο Ανάν όπως, τελικά, διαμορφώθηκε. Παρέλαβα Κράτος διεθνώς αναγνωρισμένο. Δεν θα παραδώσω ‘κοινότητα’ χωρίς δικαίωμα λόγου διεθνώς και σε αναζήτηση κηδεμόνα. Και όλα αυτά έναντι κενών, παραπλανητικών, δήθεν, προσδοκιών. Έναντι της ανεδαφικής ψευδαίσθησης ότι η Τουρκία θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της. Συμπατριώτισσες, συμπατριώτες, Στις 24 Απριλίου θα τοποθετηθείτε με ένα ΝΑΙ ή ένα ΟΧΙ στο σχέδιο Ανάν. Θα αποφασίσετε για το παρόν και το μέλλον της Κύπρου. Για τη γενιά μας, αλλά και τις γενιές που θα έρθουν μετά από εμάς. Έχω εμπιστοσύνη στην κρίση σας. Είμαι βέβαιος ότι δεν σας αγγίζουν ψεύτικα διλήμματα. Ότι δεν σας τρομάζουν απειλές για δήθεν διεθνή απομόνωση. Ότι δεν σας πείθουν τα περί δήθεν τελευταίας ευκαιρίας. Είμαι βέβαιος ότι εξακολουθούν να έχουν για σας νόημα οι ηθικές αρχές και αξίες του λαού μας, του πολιτισμού και του εθνικού ιστορικού μας βίου, τον οποίο θέλετε να συνεχίσουμε με ασφάλεια, δικαιοσύνη, ελευθερία και ειρήνη.
Ελληνικέ κυπριακέ λαέ, Στη ζυγαριά του ΝΑΙ και του ΟΧΙ, πολύ βαρύτερες και πολύ πιο επαχθείς θα είναι οι συνέπειες του ΝΑΙ. Σε καλώ να απορρίψεις το Σχέδιο Ανάν. Σε καλώ να πεις στις 24 του Απρίλη ένα δυνατό ΟΧΙ. Σε καλώ να υπερασπιστείς το δίκαιο, την αξιοπρέπεια και την ιστορία σου. Με αίσθημα ευθύνης απέναντι στην Ιστορία, στο παρόν και το μέλλον της Κύπρου και του λαού μας, σε καλώ να μην υποθηκεύσεις το μέλλον στην πολιτική βούληση της Τουρκίας. Να προασπιστείς την Κυπριακή Δημοκρατία, λέγοντας ΟΧΙ στη κατάλυσή της. Να συστρατευτείς για μια νέα πιο ελπιδοφόρα πορεία επανένωσης της πατρίδας μας μέσα από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Καλή Ανάσταση σε όλους!».
Η περήφανη απάντηση
Στις 24 Απριλίου ακολούθησε το δημοψήφισμα ενώ την περίοδο που προηγήθηκε του δημοψηφίσματος υπήρξε βαθύς διχασμός στην ελληνοκυπριακή πλευρά ο οποίος σημαδεύει την Κύπρο ακόμη και καθορίζει τις πολιτικές θέσεις των κομμάτων.
Ο Κυπριακός λαός κάτω από τις αφόρητες πιέσεις τους εκβιασμούς και τις απειλές πήγε στις κάλπες ως έτοιμος από καιρό να σώσει την πατρίδα του.Το αποτέλεσμα αιφνιδίασε ξένους και ντόπιους ηγέτες που είτε είπαν ναι στο δημοψήφισμα είτε είπαν όχι με το στανιό.
Το 75,83% των Ελληνοκυπρίων (ή 313.704 άτομα) λέει «όχι» στο σχέδιο Ανάν, ενώ το 24,17% (99.976 άτομα) αποδέχεται την πρόταση του ΓΓ του ΟΗΕ για λύση του Κυπριακού, σύμφωνα με το 100% των συγκεντρωτικών αποτελεσμάτων. Το ποσοστό αποχής ανήλθε στο 10,82%. Στα κατεχόμενα το «ναι» άγγιξε το 64,91%.
Το ποσοστό αποχής ανήλθε στο 10,82% στις περιοχές που ελέγχει η Κυπριακή Δημοκρατία. Ακυρα είναι το 2,62% των ψήφων και λευκά το 0,86%.
Αποτελέσματα κατά επαρχίες
Λευκωσία: Υπέρ του «όχι» ψήφισε το 73,58% (124.889 άτομα) και υπέρ του «ναι» το 26,42 ή 44.850 άτομα. Η αποχή ανήλθε στο 11,51%, τα άκυρα ψηφοδέλτια είναι το 2,23% του συνολικού αριθμού και λευκά το 0,75%.
Πάφος: «Όχι» ψήφισε το 84,01% (29.785 άτομα), «ναι» το 15,99% (5.670 άτομα). Ποσοστό αποχής 11,67%, άκυρα ψηφοδέλτια το 3,63% και λευκά το 0,85%.
Αμμόχωστος: «Όχι» ψήφισε το 62,94% (14.204 άτομα), «ναι» το 37,06% (8.364 άτομα). Ποσοστό αποχής 8,42%, άκυρα ψηφοδέλτια το 2,78% και λευκά το 1,27%.
Λάρνακα: «Όχι» ψήφισε το 75,43% (52.015 άτομα), «ναι» το 24,57% (16.944 άτομα). Ποσοστό αποχής 10,67%, άκυρα ψηφοδέλτια το 2,63% και λευκά το 1,01%.
Λεμεσός: «Όχι» ψήφισε το 79,35% (92.811 άτομα), «ναι» το 20,65% (24.148 άτομα). Ποσοστό αποχής 10,07%, άκυρα ψηφοδέλτια το 2,84% και λευκά το 0,85%.
Όπως ανέφερε ο Γενικός Έφορος Δημοψηφίσματος Κυριάκος Τριανταφυλλίδης σε δηλώσεις του στο Συνεδριακό Κέντρο λίγα λεπτά μετά το κλείσιμο της κάλπης, στη Λευκωσία οι ψηφίσαντες ήταν, σε ποσοστό επί του συνολικού αριθμού εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους της επαρχίας, 90% σε σύγκριση με 89,48% στις προεδρικές εκλογές.
Στη Λεμεσό τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 89% σε σύγκριση με 91,6% στις προεδρικές, στην Αμμόχωστο 90,41% σε σύγκριση με 92,81%, στη Λάρνακα 81% σε σύγκριση με 90,9% και στην Πάφο 88,1% σε σύγκριση με 90,1% στις προεδρικές εκλογές.
Αποτελέσματα στα κατεχόμενα
Στα κατεχόμενα, μετά την καταμέτρηση 563 καλπών από τις 563, το 64,91% (63.730 άτομα) ψήφισε υπέρ του «ναι» και το 35,09% (33.790 άτομα) υπέρ του «όχι».
«Επαρχία» Λευκωσίας (167 εκλογικά κέντρα): Υπέρ του «ναι» ψήφισε το 70,74% και υπέρ του «όχι» το 29,26%.
«Επαρχία» Αμμοχώστου (146 εκλογικά κέντρα): Υπέρ του «ναι» ψήφισε το 63,23% και υπέρ του «όχι» το 36,77%.
«Επαρχία» Κερύνεια (109 εκλογικά κέντρα): Υπέρ του «ναι» ψήφισε το 63% και υπέρ του «όχι» το 37%.
«Επαρχία» Μόρφου (76 εκλογικά κέντρα): Υπέρ του «ναι» ψήφισε το 64,21% και υπέρ του «όχι» το 35,79%.
«Επαρχία» Τρικώμου (65 εκλογικά κέντρα): Υπέρ του «ναι» ψήφισε το 55,14% και υπέρ του «όχι» το 44,86%.
Η πλατφόρμα του ΝΑΙ
H συσπείρωση του Κυριακού Ελληνισμού γύρω από τη στάση που τήρησε ο Πρόεδρος Παπαδόπουλος ήταν πρωτοφανής. Αριστεροί , δεξιοί κεντρωοι ακομματιστοι και ουδέτεροι έσπευσαν να σώσουν την Κύπρο από τον κίνδυνο εκεινου του εκτρωματικού σχεδίου.
Στην αντίπερα όχθη, δημιουργήθηκε και η πλατφόρμα του ΝΑΙ, αποτελούμενη από μια σειρά πρωτοκλασάτων στελεχών κομμάτων, συμπεριλαμβανομένου και του νυν Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, και τότε Προέδρου του ΔΗΣΥ, Νίκου Αναστασιάδη του νυν Προέδρου του ΔΗΣΥ Αβ. Νεοφύτου αλλά και στελεχών της Αριστεράς , όπως Μιχ. Παπαέπτρου , Α.Χρίστου, Κίκη Καζαμία, Ελένη Μαύρου Ν.Συλικιώτης και άλλων που μετα την απόφαση της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ για «οχι» αναδιπλώθηκαν.
Να υπενθυμίσουμε ακόμα πως ο τότε ηγέτης του ΔΗΣΥ και νυν πρόεδρος της Κ.Δημοκρατίας Ν.Αναστασιάδης κατάγγελλε στην Ε.Ε. το Όχι του κυπριακού Ελληνισμού ως αποτέλεσμα εκφοβισμού. Κανένας ωστόσο δεν λογοδότησε στη δικαιοσύνη για χρηματισμό από τα κονδύλια της USAID και της περιβόητης UNOPS προκειμένου να περάσει το σχέδιο Ανάν.
Εκείνο το περήφανο όχι σημαδεύει μέχρι σήμερα όλους εκείνους ανεξαρτήτως κομμάτων και χρωμάτων που άκουσαν την κραυγή της συνείδησης τους «Εάλω η Κύπρος » και όρθωσαν ανάστημα σώζοντας την πατρίδα τους όταν ξένοι κουρσάροι και σύγχρονοι Ιούδες ετοίμαζαν τα καρφιά για τη σταύρωση της .Καλή Ανάσταση!
Ανδρούλα Γκιούρωφ
