Κανιβαλισμός, ακραίες συνθήκες φτώχειας, δουλεία και κάψιμο ανθρώπων. Θα μπορούσαν να είναι σενάρια από ταινίες τρόμου, στην πραγματικότητα όμως αποτελούν πηγή έμπνευσης για κάποια από τα δημοφιλέστερα παραμύθια. Παραμύθια όπως «Η Χιονάτη και οι επτά νάνοι», «Ο Χάνσελ και η Γκρέτελ», «Η Ραπουνζέλ» και «Η Σταχτοπούτα», δημιουργήθηκαν βασισμένα σε σκληρές και ενίοτε φρικτές, πραγματικές καταστάσεις.
Εμπνευσμένο από την περίοδο της καταστροφικής πείνας (1315-1317 μ.Χ.) που έπληττε την Ευρώπη είναι το παραμύθι «Χάνσελ και Γκρέτελ».
Η ανέχεια είχε πάρει τη μορφή επιδημίας, με τους μαζικούς θανάτους και τον κανιβαλισμό να είναι τα τραυματικά επακόλουθά της. Καταθέτοντας τα «όπλα» και χάνοντας τις ελπίδες τους, πολλοί ήταν οι γονείς που εγκατέλειπαν τα παιδιά τους.
Μια τέτοια πραγματική ιστορία ήταν αυτή του Χάνσελ και της Γκρέτελ οι οποίοι βρέθηκαν τυχαία στο σπίτι μιας επιτυχημένης φουρνάρισσας. Εκείνη έφτιαξε ένα νόστιμο μπισκότο προκαλώντας όμως τη ζήλια ενός φούρναρη, που της επέρριψε την κατηγορία της μάγισσας, με αποτέλεσμα οι γείτονες να την κάψουν στον ίδιο της το φούρνο.
Σύμφωνα με τον αυστραλοαμερικανό ψυχαναλυτή, Bruno Bettelheim, το παραμύθι «Χάνσελ και Γκρέτελ» είναι κάτι πολύ περισσότερο από δυο γονείς που εγκαταλείπουν τα παιδιά τους και η κακιά μάγισσα προσπαθεί να τα σκοτώσει. «Αφορά την απληστία, την παιδική οπισθοδρόμηση, το άγχος του αποχωρισμού και το φόβο της πείνας», επισημαίνει.
Στη «Χιονάτη» αποτυπώνεται η παιδική δουλεία
Λαμβάνοντας υπόψη τις νεοφροϋδικές αναλύσεις, η έρευνα του Bettelheim «The Uses of Enchantment » προσπαθεί να εξηγήσει τη σημαντική επίδραση που έχουν τα παραμύθια στην εκπαίδευση. Η «Σταχτοπούτα» και η «Χιονάτη», για παράδειγμα, είναι παραμύθια που εισχωρούν στο ασυνείδητο, όπως ακριβώς και τα όνειρα, ενώ χρησιμοποιούν μια γλώσσα που βοηθά τα παιδιά να αντιμετωπίσουν ανείπωτους φόβους και επιθυμίες, από την αντιπαλότητα με τα αδέρφια μέχρι τα αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματα προς τους γονείς .
«Η Χιονάτη και οι επτά νάνοι», από την άλλη, είναι ένα παραμύθι που βασίζεται στη τραγική ζωή της Margarete von Waldeck, μιας αρχόντισσας στη Βαυαρία του 16ου αιώνα. Η γυναίκα αυτή μεγάλωσε στο Bad Wildungen, όπου ο αδερφός της χρησιμοποιούσε μικρά παιδιά για να δουλεύουν στο ορυχείο χαλκού του.Τα παιδιά εμφάνισαν ανώμαλη ανάπτυξη, και σημάδια παραμόρφωσης στο σώμα τους, και τους έδωσαν τον χαρακτηρισμό «νάνοι».
Δεν είναι μόνο το στοιχείο της εκμετάλλευσης στην παιδική εργασία που «κρύβεται» πίσω από το παραμύθι. Το μήλο της Χιονάτης έχει τη δική του σημασία. Στην ίδια περιοχή, ένας ηλικιωμένος άνδρας έδινε μολυσμένα μήλα στα εργαζόμενα παιδιά και σε παιδιά που πίστευε ότι τον είχαν κλέψει.
Η μητριά της Margarete, από την άλλη, αγνοώντας την και για να την ξεφορτωθεί, την έστειλε στις Βρυξέλλες , όπου και γνώρισε τον πρίγκιπα Φίλιππο Β’ της Ισπανίας τον οποίο ερωτεύτηκε. Ο πατέρας του όμως, ο βασιλιάς της Ισπανίας, ρίχνοντας δηλητήριο στο ειδύλλιο, κατέστρωσε σχέδιο δολοφονίας για τη Margarete, προκαλώντας το θάνατό της.
Η «Ραπουνζέλ» ασπάστηκε τον χριστιανισμό
Η «Ραπουνζέλ» από την άλλη, έχει τις «ρίζες» της στον 3ο αιώνα μ.Χ. Ένας εύπορος, παγανιστής έμπορος απαγόρευε στην όμορφη κόρη του να αναπτύσσει ερωτικές σχέσεις. Έτσι την κλείδωνε στον πύργο όποτε ταξίδευε. Έτσι, η Ραπουνζέλ εκτός από το κόλπο που ανέπτυξε με τα μαλλιά, ασπάστηκε τον Χριστιανισμό και προσευχόταν τόσο δυνατά, όταν ο πατέρας της έλλειπε, που την άκουγε ολόκληρη η πόλη. Ο πατέρας της, όμως, αφού πληροφορήθηκε για τις ενέργειές της όσο έλειπε την αποκεφάλισε ενώ ο ίδιος σκοτώθηκε από αστραπή.
Στη «Σταχτοπούτα» η κακομεταχείριση ανασύρει μνήμες από εποχές σκλαβιάς και δουλεμπορίου, ενώ έντονο είναι το σεξιστικό στοιχείο.
