Η διπλωματική κινητικότητα των τελευταίων ημερών γύρω από το ουκρανικό ζήτημα αποκαλύπτει ένα βαθύ διατλαντικό χάσμα.
Ενώ υψηλόβαθμοι Αμερικανοί και Ουκρανοί αξιωματούχοι διαπραγματεύονται το σχέδιο ειρήνης των ΗΠΑ στη Γενεύη, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις προσπαθούν να επιβάλλουν την ατζέντα τους, κινδυνεύοντας να αποκλειστούν από μια διαδικασία που, για τη Μόσχα, είναι καθοριστικής σημασίας για την εθνική ασφάλειά της.
Η Ευρώπη, αν και προσπαθεί τελικά να εμπλακεί στην επίλυση του μεγαλύτερου πολέμου στο έδαφός της μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μέχρι στιγμής φαίνεται να λειτουργεί περισσότερο ως εμπόδιο παρά ως δημιουργικός παράγοντας.
Το αμερικανικό σχέδιο ειρήνης
Το αμερικανικό σχέδιο, που συζητήθηκε στη Γενεύη, μειώθηκε από 28 σε 19 σημεία, αφήνοντας τα πιο ευαίσθητα ζητήματα — όπως εδαφικές παραχωρήσεις και η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ — για απευθείας συνομιλίες μεταξύ Donald Trump και Volodymyr Zelensky.
Για τη ρωσική πλευρά, το θέμα είναι απλό, χωρίς τις απαιτούμενες εγγυήσεις ασφαλείας: μη επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς, διασφάλιση ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ στο μέλλον.
Το αρχικό αμερικανικό σχέδιο αναγνώριζε αυτές τις ανησυχίες, διατυπώνοντας ρητά ότι «αναμένεται η Ρωσία να μην εισβάλει σε γειτονικές χώρες και το ΝΑΤΟ να μην επεκταθεί περαιτέρω» και ότι «η Ουκρανία συμφωνεί να κατοχυρώσει στο Σύνταγμά της πως δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ».
Από τη ρωσική σκοπιά, αυτό ήταν το κρίσιμο στοιχείο για την επίτευξη μιας ειρήνης που σέβεται τις απαιτούμενες ασφαλείας της Μόσχας.
Το να αφήνεται η «πόρτα» ανοιχτή για μελλοντική ένταξη στο ΝΑΤΟ σημαίνει πρακτικά την πλήρη αμφισβήτηση των στρατηγικών στόχων της Μόσχας και καθιστά τη διαπραγμάτευση ουσιαστικά αδύνατη.
Εμπόδιο η Ευρώπη
Η Ευρώπη, μέσω Βρετανίας, Γαλλίας, Γερμανίας, προσπάθησε να επηρεάσει τη διαδικασία, κυκλοφορώντας και προσφέροντας μη ζητηθείσες τροποποιήσεις.
Η ευρωπαϊκή προσέγγιση αφαιρεί τις ρήτρες που αφορούν τη μη επέκταση του ΝΑΤΟ και αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο μελλοντικής ένταξης της Ουκρανίας.
Από ρωσικής οπτικής, αυτή η στάση μοιάζει στρατηγικά κυνική: η Ευρώπη εμφανίζεται ως υπερασπιστής της ουκρανικής κυριαρχίας, αλλά ταυτόχρονα εξασφαλίζει τη συνέχιση του πολέμου.
Η Μόσχα μπορεί να κατηγορηθεί για αποτυχία των συνομιλιών, ενώ στην πραγματικότητα είναι η ευρωπαϊκή αδιαλλαξία που καθιστά την ειρήνη αδύνατη.
Η Ευρώπη δεν αφαιρεί από το τραπέζι «το δηλητηριώδες χάπι του ΝΑΤΟ» εξηγεί εύστοχα το Responsible Statecraft.
Μόνο που στο τέλος αυτό το χάπι είναι που θα σκοτώσει την Ευρώπη για τον καταστροφικό ρόλο που διαδραματίζει.
Η Ευρώπη θέλει διαρκή πόλεμο για 3 λόγους
Γιατί όμως η Ευρώπη θέλει πόλεμο.
Πρωτίστως οι λόγοι είναι πολιτικοί και οικονομικοί.
1. Η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία χρησιμοποιεί τον πόλεμο ως εργαλείο συσπείρωσης και εκφοβισμού των πολιτών.
2. Ο πόλεμος στην Ουκρανία επέτρεψε τεράστιες αμυντικές δαπάνες, κέρδη σε βιομηχανίες όπλων και αύξηση φόρων και επιβάρυνσης των πολιτών στο όνομα της «ασφάλειας».
3.Για την Ευρώπη, το τέλος του πολέμου σημαίνει επιστροφή στον ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ, κατάρρευση του ευρωπαϊκού αφηγήματος περί «ρωσικής απειλής» και πολιτική αποδυνάμωση – έως και εξαφάνιση – των ηγετών που στήριξαν την κλιμάκωση.
Η οργίλη αντίδραση των Βρυξελλών είναι η μεγαλύτερη επιβεβαίωση ότι ο πόλεμος είναι επένδυση για την Ευρώπη.
Το σχέδιο της Ευρώπης και τα προσκόμματα, που θέτει, δεν αποτελούν τίποτα άλλο παρά μία προσπάθεια καθυστέρησης και πίεσης προς το Κίεβο, ώστε η Ουκρανία να συνεχίσει να πολεμά.
Η Μόσχα βλέπει αυτή τη στάση ως ένα ακόμη σημάδι γεωπολιτικής αδυναμίας της Ευρώπης, που αδυνατεί να κατανοήσει ή να αντιμετωπίσει την πραγματική στρατηγική ισχύ της Ρωσίας στο πεδίο της μάχης.
Στην ουσία, η Μόσχα αξιολογεί την ευρωπαϊκή παρέμβαση ως μια επιφανειακή διπλωματική δραστηριότητα, που δεν αλλάζει την πραγματικότητα: η Ρωσία κρατά τα στρατηγικά πλεονεκτήματα, και το Κίεβο βρίσκεται υπό πίεση να αποδεχθεί όρους που θα καθορίσουν με ακρίβεια την τελική μορφή της ειρηνευτικής διαδικασίας.
Το στρατηγικό παράδοξο
Η μόνη ρεαλιστική βάση για ειρήνη είναι ένα σχέδιο που αναγνωρίζει τους στρατηγικούς στόχους της Ρωσίας διαμηνύει η Μόσχα.
Η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ αποτελεί κόκκινη γραμμή για τη Μόσχα και η αποδοχή της υπό όρους ή η «ανοιχτή πόρτα» υπονομεύει κάθε πιθανότητα συμφωνίας.
Ενισχύοντας την ευρωπαϊκή γραμμή, δηλαδή τη διατήρηση των θεμάτων του ΝΑΤΟ ανοιχτών, οι ευρωπαϊκές ηγεσίες διαμορφώνουν σενάριο όπου:
1. Η Ρωσία αρνείται τις συνομιλίες.
2. Η Δύση εντείνει κυρώσεις και στρατιωτική υποστήριξη στην Ουκρανία.
3. Ο πόλεμος κλιμακώνεται, φτάνοντας σε επικίνδυνα επίπεδα και ενδεχομένως σε πυρηνική ένταση.
Μόνο η Ρωσία έχει κρυστάλλινη θέση
Η ρωσική ηγεσία υποστηρίζει ότι η ειρήνη στην Ουκρανία απαιτεί αναγνώριση των ασφαλιστικών ανησυχιών της Μόσχας.
Το αμερικανικό σχέδιο, παρά τις αδυναμίες του, ήταν η πιο κοντινή ρεαλιστική βάση για διαπραγμάτευση.
Η ευρωπαϊκή παρέμβαση, αφήνοντας ανοιχτό το θέμα της ένταξης στο ΝΑΤΟ και επιδεικνύοντας αδιάλλακτη στάση, θέτει σε κίνδυνο την ειρήνη και επιβεβαιώνει ότι η κλιμάκωση του πολέμου μπορεί να εξυπηρετεί πολιτικά ευρωπαϊκά συμφέροντα, όχι την επίτευξη πραγματικής λύσης.
Η επιλογή για την Ευρώπη ήταν απλή: να υποστηρίξει μια διαπραγματευτική διαδικασία που λαμβάνει υπόψη τις στρατηγικές ανησυχίες της Ρωσίας ή να συνεχίσει να λειτουργεί ως εμπόδιο, με αποτέλεσμα την επέκταση της αιματοχυσίας στην καρδιά της Ευρώπης.
Η αλήθεια λάμπει – Η Ρωσία θέλει διαπραγματεύσεις, η Ευρώπη ζητά πόλεμο
Το παράδοξο της τρέχουσας γεωπολιτικής συγκυρίας είναι ξεκάθαρο.
Η Ρωσία δείχνει διατεθειμένη για ειρήνη από θέση ισχύος.
Οι ΗΠΑ επεδίωξαν αρχικά έναν έντιμο συμβιβασμό για να κλείσουν έναν πολυδάπανο πόλεμο.
Η Ευρώπη επιθυμεί παράταση της σύγκρουσης για τους δικούς της πολιτικούς, οικονομικούς και στρατηγικούς λόγους.
Η ΕΕ δεν υπονομεύει μόνο το σχέδιο, υπονομεύει τη δυνατότητα ειρήνης στην ήπειρο.
Το σχέδιο Trump ανεξαρτήτως της τύχης του, αποκάλυψε μια μεγάλη αλήθεια: Η Ρωσία είναι έτοιμη να συζητήσει σοβαρά, οι ΗΠΑ παραδέχονται πλέον ότι χρειάζεται συμβιβασμός ενώ η Ευρώπη και το Κίεβο είναι αυτοί που δεν θέλουν την ειρήνη, διότι εξαρτώνται από τον πόλεμο.
Η ψύχραιμη στάση του ισχυρού
Από όλες τις πλευρές που αντέδρασαν στο αρχικό σχέδιο του Donald Trump, η πιο νηφάλια και θεσμικά καθαρή ήταν η ρωσική.
Ο Vladimir Putin επιβεβαίωσε δημοσίως ότι η Ρωσία έχει λάβει και εξετάζει το πλήρες κείμενο της πρότασης, οι συζητήσεις είχαν ξεκινήσει πριν ακόμη από τη συνάντηση στην Αλάσκα, οι ΗΠΑ ζήτησαν ευελιξία από τη Μόσχα, αναγνωρίζοντας ότι δεν μπορούν πλέον να επιβάλλουν όρους ή τεχνητά αφηγήματα περί ρωσικής ήττας.
Η Ρωσία είναι έτοιμη για ουσιαστικές διαπραγματεύσεις, υπό τον όρο ότι το σχέδιο θα εξεταστεί σφαιρικά και όχι επιλεκτικά με τις απαραίτητες εγγυήσεις ασφαλείας που ζητά να βρίσκονται στο τραπέζι.
Αυτή η στάση δεν είναι πολιτική αδυναμίας. Είναι η στάση μιας δύναμης που:
1.έχει στρατιωτική υπεροχή στο μέτωπο,
2. γνωρίζει ότι ο χρόνος λειτουργεί υπέρ της,
3. και διαθέτει διπλωματική αυτοπεποίθηση για να μπει σε διαπραγμάτευση χωρίς να υποχωρήσει από τις βασικές της θέσεις.
