Στον ανθρώπινο παράγοντα οφείλεται ο θάνατος του 15χρονου Στυλιανού καθώς για τη συγκεκριμένη περίπτωση υπήρχαν οι διαδικασίες, τα εγχειρίδια και τα πρωτόκολλα τα οποία δεν ακολουθήθηκαν από τους λειτουργούς των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, δήλωσε ενώπιον της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Ίσων Ευκαιριών της Βουλής, η Επίτροπος Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Μαρία Στυλιανού-Λοττίδη. Έκανε λόγο για πλήρη αδιαφορία από πλευράς λειτουργών ακόμα και μετά την απόπειρα αυτοκτονίας του παιδιού τον περασμένο Μάιο.

Να μην μετατραπεί ένα τραγικό περιστατικό θανάτου ενός 15χρονου παιδιού σε πολιτική αντιπαράθεση και να εργαστούν όλοι ώστε να βοηθήσουν στην αναδιάρθρωση των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, κάλεσε η Υπουργός Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ζέτα Αιμιλιανίδου, η οποία απάντησε στις επικρίσεις της αντιπολίτευσης περί πολιτικών ευθυνών.

Κατά τη σημερινή συνεδρία της Επιτροπής, υπήρξε ενημέρωση για την Έκθεση της Επιτρόπου Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, μετά την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για διενέργεια ανεξάρτητης έρευνας κατά παντός υπευθύνου σ’ όλες τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες για αναζήτηση τυχόν ευθυνών για τα γεγονότα που οδήγησαν στο θάνατο του Στυλιανού.

Στην αρχική της τοποθέτηση, η κ. Λοττίδη είπε πως η έκθεση ήταν πολύ επίπονη και δύσκολη, πως μιλά από μόνη της, καταγράφοντας την πλήρη εικόνα με λεπτομέρειες για τα γεγονότα και πως καταλήγει σε δίκαια συμπεράσματα. Όπως είπε, η αμέλεια, η λανθασμένη ή και η καθόλου εκτίμηση του δύσκολου περιστατικού οδήγησε στο τραγικό συμβάν. Αν υπήρχε, όπως είπε, η παραμικρή βοήθεια από τους λειτουργούς τον τελευταίο ένα με ενάμιση χρόνο, ο Στυλιανός θα μπορούσε να ήταν μαζί μας σήμερα. Έκανε επίσης λόγο για έλλειψη εκπαίδευσης των λειτουργών, πριν από το 2011.

Η Υπουργός Εργασίας, στην αρχική της τοποθέτηση, είπε πως το πόρισμα της κ. Λοττίδη θα αξιοποιηθεί ώστε να δούμε τι χρειάζεται περαιτέρω. Ο θάνατος ενός παιδιού δημιουργεί σε όλους την ευθύνη να δούμε τις διαδικασίες και την ενίσχυση ίσως του προσωπικού έτσι ώστε να μην ξαναδούμε τέτοια περιστατικά στο μέλλον. Εξήγησε ακόμη πως μετά τη λήψη του πορίσματος, η ίδια ήταν υποχρεωμένη με βάση το Νόμο να ορίσει ερευνώντα λειτουργό για την υπόθεση, πράγμα το οποίο έπραξε διορίζοντας την Χριστίνα Φλουρέντζου στη θέση αυτή.

Ο Αρχηγός τα Αστυνομίας Κύπρος Μιχαηλίδης, στην αρχική του τοποθέτηση ενώπιον της Επιτροπής, είπε πως από την πρώτη στιγμή που παραδόθηκε το πόρισμα δόθηκαν άμεσα οδηγίες και διορίστηκε ο Βοηθός Αρχηγός Υποστήριξης Ανδρέας Κουσιουμής, για να διερευνήσει τις πειθαρχικές ευθύνες αστυνομικών στην υπόθεση. Τα συμπεράσματα της έρευνας για το ποιοι ενδεχομένως αστυνομικοί εμπλέκονται και φέρουν ευθύνη θα δοθούν στον ίδιο, και κάλεσε όλους να επιδείξουν την ανάλογη υπευθυνότητα από τη στιγμή που η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη.

Η Επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού Δέσπω Μιχαηλίδου είπε πως από τη στιγμή που υπάρχει η έκθεση της Επιτρόπου Διοικήσεως και βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαδικασίες για ποινικές και πειθαρχικές ευθύνες όλοι πρέπει να είναι φειδωλοί. Ωστόσο, μίλησε για δύο σημαντικά συμπεράσματα που εξάγονται από τα γεγονότα: Το πρώτο αφορά την παθογένεια του συστήματος το οποίο χρίζει τη λήψη άμεσων μέτρων, και το δεύτερο την ανάγκη για συνεργασία όλων των αρμόδιων υπηρεσιών, καθώς η αντιμετώπιση του συγκεκριμένου περιστατικού έγινε αποσπασματικά χωρίς να είχε γίνει μια πολυθεματική Επιτροπή που θα έδινε την πλήρη εικόνα. Η κ. Μιχαηλίδου σημείωσε πως το Γραφείο της έχει εισηγήσεις και προτάσεις και θα παρέμβει όταν έρθει η ώρα εκεί και όπου κρίνει αναγκαίο.

Εν συνεχεία, οι εκπρόσωποι του Υπουργείου Παιδείας και των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας του Υπουργείου Υγείας, ανέφεραν πως είχαν γίνει όλες οι απαραίτητες προσεγγίσεις και πως τηρήθηκαν τα πρωτόκολλα. Ωστόσο, είπαν, υπήρξε η τραγική κατάληξη του Στυλιανού, την οποία καταλογίζουν στον κακό συντονισμό μεταξύ των υπηρεσιών. Από πλευράς της Συμβουλευτικής Επιτροπής για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας στην Οικογένεια και της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης “Hope for Children” τονίστηκε επίσης η ανάγκη συντονισμού στο πλαίσιο της πρόληψης, ενώ σημείωσαν πως υπήρχαν και υπάρχουν όλα τα νομικά εργαλεία.

Οι Βουλευτές, από την πλευρά τους, επικεντρώθηκαν κυρίως στο κατά πόσον υπάρχει νομοθετικό έλλειμμα, το οποίο η Βουλή μπορεί να καλύψει για να αποφευχθούν στο μέλλον παρόμοια περιστατικά και στο ποιες είναι οι εισηγήσεις των αρμοδίων. Οι τοποθετήσεις και οι ερωτήσεις των Βουλευτών του ΑΚΕΛ Ειρήνης Χαραλαμπίδου και Σκεύης Κουκουμά εστιάστηκαν και στις πολιτικές ευθύνες της Υπουργού, των Υπηρεσιών και της Κυβέρνησης.

Η κ. Χαραλαμπίδου είπε πώς δεν έπρεπε να ήταν παρούσα στην παράδοση του πορίσματος η κ Αιμιλιανίδου, λέγοντας στη συνέχεια ότι το «δεν γνώριζα», δεν αποτελεί δικαιολογία, όπως δήλωνε παλαιότερα  ο ΔΗΣΥ. Πρόσθεσε πως δεν μπορεί να έχουν ευθύνη μόνο οι τέσσερις λειτουργοί των ΥΚΕ και οι ανώτεροί τους να είναι άμοιροι ευθυνών. Το να μιλάμε για παθογένεια του συστήματος, να προχωράμε και να θάβουμε ανθρώπους, δεν ωφελεί, ανέφερε.

Η κ. Κουκουμά από την πλευρά της είπε πως δεν ήταν και δεν είναι το μοναδικό περιστατικό, και πώς υπάρχουν πολιτικές ευθύνες τις οποίες το Πόρισμα της Επιτρόπου δεν καταλογίζει καθώς δεν ήταν στους όρους εντολής.

Η Βουλευτής του ΔΗΣΥ Αννίτα Δημητρίου είπε πως το ζητούμενο είναι να εξεταστεί το κατά πόσον υπάρχουν οι διαδικασίες ή όχι, και πως είναι διαφορετικό να λέει κάποιος ότι δεν υπάρχουν οι διαδικασίες και διαφορετικό ότι υπάρχουν και τα πρωτόκολλα και οι εγκύκλιοι που δεν τηρήθηκαν στην προκειμένη περίπτωση.

Η Αναπληρωτής Πρόεδρος της Επιτροπής Μαριέλλα Αριστείδου είπε πως το μεγάλο ζήτημα είναι να εξεταστεί το πώς οι Υπηρεσίες αντιμετωπίζουν τέτοια περιστατικά.

Λαμβάνοντας εκ νέου το λόγο, για να απαντήσει στα ερωτήματα των Βουλευτών, η κ. Αιμιλιανίδου είπε πως για τη Βία στην Οικογένεια αυτό που υπάρχει από το 2017 είναι η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για την υιοθέτηση ενός εγχειριδίου με το τι πρέπει να πράττει η κάθε Υπηρεσία σε τέτοια περιστατικά βίας. Απαντώντας στην κ. Χαραλαμπίδου για την παρουσία της στην παράδοση του πορίσματος, διερωτήθηκε γιατί δεν θα έπρεπε να ήταν εκεί, από τη στιγμή που η έρευνα της Επιτρόπου Διοικήσεως πραγματοποιήθηκε ύστερα από εισήγηση της ίδιας.

Στη συνέχεια, είπε πως δεν θα προχωρήσει σε οποιαδήποτε πολιτική αντιπαράθεση με αφορμή ένα τραγικό περιστατικό θανάτου ενός παιδιού, και ζήτησε από όλους να συμβάλουν και να βοηθήσουν στο θέμα της αναδιάρθρωσης του Γραφείου Ευημερίας. Η συνεργασία όλων, πρόσθεσε, είναι απαραίτητη για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα της κοινωνίας.

Η κ. Λοττίδη, λαμβάνοντας εκ νέου το λόγο, ανέφερε για να απαντήσει στο κατά πόσον υπήρχε στη συγκεκριμένη περίπτωση νομοθετικό κενό, είπε πως δυστυχώς, στην περίπτωση του Στυλιανού δεν υπήρχε κενό. Δυστυχώς ήταν ο ανθρώπινος παράγοντας, είπε, και σημείωσε πως δεν μπορεί να υπάρχουν όλα τα πρωτόκολλα και τα εγχειρίδια και ο ανθρώπινος παράγοντας να μην τα αναγνωρίζει.

Η κ. Λοττίδης παρατήρησε πως σε καμία περίπτωση η υπόθεση δεν έφτασε στα ανώτερα στρώματα της Υπηρεσίας. Αυτό ενδεχομένως γιατί μέχρι το 2013 ήταν θέμα έλλειψης εκπαίδευσης, ενώ μετά από το 2014 η αιτία ήταν η πλήρης αδιαφορία. Ακόμα και μετά την απόπειρα αυτοκτονίας, το Μάιο του 2019, είπε η κ. Λοττίδη,, η λειτουργός είπε ότι δεν διεξήλθε τον φάκελο και πως αυτό ήταν παράλειψή της.

Σκεύη Κουκουμά

Σε γραπτή δήλωση της η βουλευτής του ΑΚΕΛ Σκ.Κουκουμά αναφέρει:

“Ανεξάρτητα των προσωπικών, πειθαρχικών και ποινικών ευθυνών οι οποίες θα εξεταστούν από το Γενικό Εισαγγελέα, εμείς συνεχίζουμε να θεωρούμε ότι υπάρχουν πολιτικές ευθύνες στην Κυβέρνηση. Πολιτικές ευθύνες τις οποίες δεν εξέτασε το Πόρισμα εφόσον δεν ήταν στους όρους εντολής του. Πολιτικές ευθύνες τις οποίες η κυβέρνηση δεν ενδιαφέρθηκε να ανιχνεύσει.

Το Πόρισμα αποτελεί ένα case study -μια μελέτη περίπτωσης- η οποία δείχνει μια πρωτόγνωρη κατάρρευση του συστήματος πρόνοιας και κοινωνικής αλληλεγγύης. Ένα ντόμινο αποτυχιών που ακόμη και εάν δεν κατέληγαν τραγικά με τον θάνατο ενός ανήλικου, σίγουρα θα αποτύγχαναν να τον στηρίξουν αποτελεσματικά.

Εναπόκειται πλέον στον κάθε ένα και στην κάθε μια από εμάς να κρίνουμε και να αξιολογήσουμε εάν τα όσα αναφέρονται είναι μια εξαίρεση και όλος ο υπόλοιπος μηχανισμός λειτουργεί ρολόι. Η κοινωνία παρακολουθεί και θα κρίνει εάν τα κακώς έχοντα στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας αφορούν την δομή, τον τρόπο λειτουργίας, την απουσία νομοθεσιών, την απουσία μηχανισμού ελέγχου και αξιολόγησης της δουλειάς τους, την απουσία σύγχρονων μεθόδων αξιολόγησης των περιπτώσεων, την υποστελέχωση, την έλλειψη εξειδίκευσης, την απουσία σύγχρονων και επιστημονικών προσεγγίσεων ή αν αφορούν 4 λειτουργούς που δεν έκαναν την δουλειά τους.

Να ξεκαθαρίσω αρχικά δύο σημεία:

1^ο. Όποιος δεν έκανε την δουλειά του πρέπει να λογοδοτήσει και να έχει όλες τις συνέπειες που προβλέπονται από τον νόμο.

2^ο. Ποτέ η κατάσταση στις ΥΚΕ δεν μπορούσε να θεωρηθεί ως άριστη. Εκείνο όμως που ισχυρίζομαι είναι ότι ο συνδυασμός της υποστελέχωσης με την όξυνση της οικονομικής κρίσης, την ένταση της πολυπλοκότητας των ζητημάτων που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι λειτουργοί των ΥΚΕ έχουν επιδεινώσει την κατάσταση στις ΥΚΕ. Την έχουν κάνει χειρότερη από προηγουμένως.

• Όταν στην περίπτωση του Στυλιανού αυτοί οι λειτουργοί δεν έκαναν τη δουλειά τους για 6 χρόνια –όχι για 6 μήνες όχι για ένα χρόνο- δεν υπάρχει κάτι λάθος στο σύστημα που δεν εντοπίζει αυτή την συστηματική εγκατάλειψη; Που δεν έχει ένα μηχανισμό ελέγχου; Δηλαδή αν βρεθεί κάποιος λειτουργός που δεν κάνει τη δουλειά του, θα καταρρέει όλο το σύστημα; Δεν θα υπάρχει κάποιος προϊστάμενος να κάνει έλεγχο;

• Υπάρχει κάποιος πάνω στην Κύπρο που μπορεί να υποστηρίξει σοβαρά ότι ο 14χρονος Στυλιανός είναι μια μεμονωμένη περίπτωση;

Συνεπώς δεν ξέρω αν άλλοι βγάλουν άλλο συμπέρασμα, αλλά στη δική μας αντίληψη εδώ υπάρχουν συστημικές ευθύνες. Το σύστημα δεν λειτουργεί. Και για αυτό δεν ευθύνονται μόνο οι λειτουργοί. Υπάρχουν θεσμικές ευθύνες. Και υπάρχει και η πολιτική ευθύνη. Πολιτική ευθύνη δεν είναι μόνο η ευθύνη του πολιτικού που προΐσταται αλλά και η ευθύνη της πολιτικής που εφαρμόζεται.

Τα προβλήματα λύνονται όταν το κράτος, η πολιτεία, κάθεται κάτω, κτίζει σύγχρονες υποδομές και υπηρεσίες που μπορούν να απαντούν σε όλα τα προβλήματα. Διαθέτει επαρκείς πόρους και δυναμικό. Κάνει επιστημονικές μελέτες και αντλεί την εμπειρία άλλων χωρών, την επιστημοσύνη ειδικών. Οργανώνει με χρονοδιαγράμματα και έλεγχο τα διάφορα προγράμματα κοινωνικής πολιτικής, τα αξιολογεί, έχει εργαλεία να συγκεντρώνει στατιστικά στοιχεία, τα διορθώνει συνεχώς. Κάθε άλλη συζήτηση –όσο καλοπροαίρετη και συναισθηματική κι αν είναι- δεν λύνει προβλήματα, δεν φέρνει πίσω παιδιά που χάνουν τη ζωή τους, την παιδικότητα τους, ή τις ευκαιρίες και δεν προλαβαίνει τα επόμενα που θα συμβούν.”