Γράφει η Ανδρούλα Γκιούρωφ
O κάθε λαός πρέπει να γνωρίζει την ιστορία χωρίς, ωραιοποιήσεις, παραχαράξεις και πλαστογραφίες . Οχι μόνο για να αποφεύγονται λάθη του παρελθόντος που οδηγούν σε πισωγυρίσματα, υποδουλώσεις ή χειραγωγήσεις και εξαρτήσεις, αλλά για να βγαίνει στο φως η γνήσια αυθεντική ιστορική αλήθεια.Χωρίς φτιασίδια που στοχεύουν να υπηρετήσουν την άρχουσα τάξη και να μειώσουν ή εξαφανίσουν την επαναστατικότητα των λαών που αυτοί ειναι πάντα οι πρωταγωνιστές σε κάθε εξέγερση και αυτοί γυρίζουν τον τροχό της ιστορίας.
Σήμερα εορτάζεται η 197η επέτειος του εθνικοαπελευθερωτικού αγωνα των Ελλήνων κατα του οθωμανικού ζυγού. Ιστορία γεμάτη θυσίες, ηρωϊκές εξεγέρσεις αλλά και μύθους προκειμένου να διασωθεί η υστεροφημία της τότε άρχουσας τάξης, της ηγεσίας της Εκκλησίας και όλων εκείνων που αντιτάχθηκαν στην επανάσταση ή αφόρησαν λυσσαλέα γνήσιους αγωνιστές.
Ο Γιαννης Κορδάτος κοινωνιολόγος και ιστορικός ο οποίος διετέλεσε γραμματέας του (νεοσύστατου τότε) ΚΚΕ από το 1920 έως το 1924 είναι ο πρώτος ο οποίος θα αξιοποιήσει τα εργαλεία του υλισμού για να ερμηνεύσει το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα του 1821, αποτυπώνοντας στο έργο του το κοινωνικό στάτους, όπως αυτό διαμορφώθηκε πάνω στα συντρίμμια του Βυζαντίου από την επεκτεινόμενη Οθωμανική Αυτοκρατορία, τη δυναμική των κοινωνικών τάξεων και την κατάληξη της σύγκρουσής τους, με αποκορύφωμα την Επανάσταση του 1821.Σύμφωνα με τον Κορδάτο καμιά εθνική εξέγερση, δεν είναι ανεξάρτητη από τον υλιστικό παράγοντα, ο οποίος κυριαρχεί στη ζωή. Τα αίτια, λοιπόν, της Επανάστασης του ’21 βρίσκονται στις κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις που λάμβαναν χώρο στον Ελλαδικό χώρο αλλά και ευρύτερα στη χερσόνησο του Αίμου, (η οροσειρά στα βορειανατολικά της Ελληνικής χερσονήσου η Βαλκανική χερσόνησος, καθώς οι Τούρκοι ονόμασαν την οροσειρά Μπαλκάν).
Παραχαράξεις
Μετά το τέλος της επανάστασης, όταν απελευθερώθηκε από τους Οθωμανούς το νότιο μέρος της Ελληνικής επικράτειας η αστική τάξη, ενσωμάτωσε όλα τα αντιδραστικά στοιχεία του προηγούμενου κρατικού μηχανισμού και ιδιαίτερα τις ντόπιες ολιγαρχίες και τα ανώτατα κλιμάκια του κλήρου και εγκατέλειψε και πολέμησε κάθε δημοκρατική διακήρυξη του ‘21. Στράφηκε στον απολυταρχισμό για να εξασφαλίσει καλύτερους όρους συσσώρευσης για τα κέρδη της, να διευρύνει τα εδάφη που θα αναπτύσσει εμπορικές δραστηριότητες αλλά και να εκμεταλλευτεί άγρια τις φτωχές τάξεις στο εσωτερικό οι οποίες είχαν ζωντανή την μνήμη του πολέμου του 21.Έτσι τα δίκαια εθνικοαπελευθερωτικά αιτήματα των Ελλήνων εκφυλίστηκαν και επιβλήθηκαν μύθοι οι οποίοι δεν διαστρέβλωσαν απλά την ιστορική πραγματικότητα του 21 αλλά της έδωσαν ένα τελείως διαφορετικό περιεχόμενο.Κεντρικό ρόλο έπαιξε η αποκατάσταση του ρόλου της Εκκλησίας η οποία-στα ηγετικά της κλιμάκια πολέμησε την Ελληνική Επανάσταση γιατί αμφισβητούσε την προνομιακή θέση που είχε το Πατριαρχείο στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Σε αντίθεση με τους απλούς κληρικούς που πολέμησαν θαρραλέα και έδωσαν την ζωή τους στην επανάσταση του 21.
To διάταγμα του Οθωνα
Η μεγαλύτερη παραχάραξη έγινε με την αλλαγή της ημερομηνίας της κήρυξης της επανάστασης στις 25 Μαρτίου.
Το 1838, 17 χρόνια μετά από την κήρυξη της Επανάστασης του 1821, η κυβέρνηση του δοτού βασιλέα της Ελλάδος Οθωνα Βίτελσμπαχ, όρισε την 25η Μάρτη ως μέρα της Εθνικής γιορτής της Ελλάδος με βαυαρικό διάταγμα. Ο Οθωνας με την αντιδραστική αυλή του και το δεσποτικό καθεστώς, για να κόψει κάθε θεσμό με την Α΄ Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου, που ψήφισε πολίτευμα δημοκρατικό, κατάργησε την Πρωτοχρονιά ως μέρα Εθνικής γιορτής και με το διάταγμά του αυτό αυθαίρετα τη μετέθεσε στις 25 Μάρτη.Έτσι, ταυτίζοντας την Εθνική γιορτή με τη γιορτή του «Ευαγγελισμού της Θεοτόκου», όπως γράφει ο ιστορικός Γ. Κορδάτος,«η Εθνική γιορτή έχανε τον πολιτικό και επαναστατικό χαρακτήρα και έπαιρνε θρησκευτική απόχρωση».
Το βαυαρικό Οθωνικό διάταγμα, με το οποίο η 25η Μάρτη, γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, ορίζεται ως η έναρξη της Επανάστασης του Εικοσιένα και ως επέτειος της Εθνικής γιορτής, πλαστογράφησε την ιστορική αλήθεια. Δεν υπάρχει καμιά ιστορική πηγή στην οποία να έχει καταγραφεί μια τέτοια επαναστατική πράξη στις 25 Μάρτη.
Η πραγματική ημερομηνία έναρξης της επανάστασης στην Πελοπόννησο είναι η 21η Μάρτη 1821 όταν ο Φιλικός και αρχηγός της Επανάστασης της Πάτρας, ο τσαγκάρης Παναγιώτης Καρατζάς, κάλεσε το λαό της Πάτρας στα όπλα και την άλλη μέρα η πόλη απελευθερώθηκε. Ιστορικά λοιπόν η 22η Μάρτη είναι η πρώτη ένοπλη εξέγερση που έγινε στο Μοριά και σε όλη την Ελλάδα το 1821 και η Πάτρα η πρώτη πόλη που ελευθερώθηκε, με αρχηγό τον Παναγιώτη Καρατζά.
Η πλαστογραφημένη έναρξη της Επανάστασης του Εικοσιένα στις 25 Μαρτίου αποτέλεσε την αφορμή για τον μύθο της Αγίας Λαύρας.
Οι ιστορικοί της εποχής εκείνης, αναφέρουν ότι γύρω στα 1840 οι κοινωνικοπολιτικές ομάδες, αρχιερείς και πρόκριτοι, άρχισαν την προσπάθεια της παραποίησης των συμβάντων που συνδέονται με τον Π. Πατρών Γερμανό και τους προκρίτους της Αχαΐας και καταγγέλλουν την πλαστογράφηση της αλήθειας του περιστατικού της μετάβασης και άφιξης του Π. Πατρών Γερμανού και των προεστών της Αχαΐας στην Αγία Λαύρα. Η παραχάραξη του περιστατικού αυτού έγινε βέβαια με αφετηρία την έτοιμη πλαστογραφημένη έναρξη της Επανάστασης του Εικοσιένα στις 25 Μάρτη, με το Οθωνικό διάταγμα. Έτσι πλάστηκε ο μύθος της Αγίας Λαύρας ο οποίος εμφάνιζε δήθεν τον Π. Πατρών Γερμανό να υψώνει τη σημαία της Επανάστασης στην Αγία Λαύρα, στις 25 Μαρτίου, περιστοιχισμένο από κοτζαμπάσηδες και οπλαρχηγούς.
Ο θρύλος της Αγίας Λαύρας που πρόβαλε τις δύο κοινωνικοπολιτικές ομάδες, προκρίτους και ανώτερο κλήρο, ότι είχαν αυτές την πρωτοβουλία της Επανάστασης, είναι πλαστός. Παρόλα αυτά όμως συστηματικά και μεθοδευμένα προώθησαν το θρύλο, με όλα τα μέσα που διέθεταν, ζωγραφική, ποίηση. Και επειδή δεν υπήρχαν ιστορικές πηγές που να επιβεβαιώνουν το θρύλο αυτό ως ιστορικό γεγονός, ενώ υπάρχουν πηγές της εποχής εκείνης που τον διαψεύδουν άμεσα και έμμεσα, αυτές οι ομάδες, ύστερα από πολλές δεκαετίες, από το Εικοσιένα, κατάφεραν οι ίδιες να κατασκευάσουν δικές τους πηγές για να τις επικαλούνται ως αποδεικτικά στοιχεία.
Στις 21 Μαρτίου, ο φιλικός και αρχηγός των επαναστατών της Πάτρας, ο Παναγιώτης Καρατζάς, κάλεσε το λαό της Πάτρας στα όπλα, και με τη μάχη που έδωσαν στο Τάσι, όπου πολλοί Τούρκοι σκοτώθηκαν και όσοι σώθηκαν έτρεξαν στον πύργο και κλείστηκαν σ’ αυτόν, ελευθέρωσαν την Πάτρα την άλλη μέρα. Όμως ο Καρατζάς δεν σχημάτισε αμέσως διοικητική αρχή.Στις 24 Μαρτίου ο Π. Πατρών Γερμανός και ο Ζαΐμης, που βρίσκονταν στα Μεζερά και κρύβονταν με τους άλλους προεστούς της Αχαΐας, μπήκαν προκλητικά στην ελευθερωμένη Πάτρα με οπλοφόρους και σχημάτισαν αμέσως το «Αχαϊκό Διευθυντήριο», παίρνοντας όλες τις εξουσίες στα χέρια τους, αγνοώντας τον ελευθερωτή λαό και τον αρχηγό του, τον Καρατζά. Οι ενέργειες της ηγεσίας του «Αχαϊκού Διευθυντηρίου» και των αντίστοιχων τοπικών ηγεσιών της περιοχής είχαν σαν αποτέλεσμα λίγο αργότερα να ξαναπέσει η Πάτρα στα χέρια των Οθωμανών. Ο Καρατζάς χάθηκε στις μάχες που κράτησαν στην περιοχή μέχρι τον Αύγουστο του 1821.
Στις 25 Μαρτίου ο Ζαΐμης, ο Λόντος και ο Γερμανός έγραψαν ένα έγγραφο στο οποίο αναφέρουν ότι αποφάσισαν όλοι να πεθάνουν ή να ελευθερωθούν (ενώ αυτοί ήταν απόντες κατά την απελευθερωτική μάχη της Πάτρας), και παρακαλούσαν τα χριστιανικά βασίλεια, που γνώριζαν τα δίκαιά τους, να είναι υπό την εύνοιά τους και την προστασία τους. Το έγγραφο αυτό επίσης αποδεικνύει ότι ο Π. Πατρών Γερμανός με τους προεστούς της Αχαΐας, στις 25 Μάρτη, βρισκόντουσαν στην επαναστατημένη Πάτρα και όχι στην Αγία Λαύρα και έτσι καταρρίπτει το θρύλο της Αγίας Λαύρας. Ακόμα και ο ίδιος ο Π. Πατρών Γερμανός στα απομνημονεύματά του δεν αναφέρει τίποτα για τον μύθο της Α. Λαύρας .
Ενδεικτικό της διαφωνίας του Π.Π.Γερμανού με την κήρυξη της επανάστασης και η προσπάθεια να ξεχαστεί ο ηρωϊκός Παπαφλέσσας είναι το παρακάτω απόσπασμα (Τ. Βουρνάς, «Ιστορία της νεώτερης Ελλάδας, 1821-1909, σ. 77): «Και ενώ οι περισσότεροι (πρόκριτοι και οπλαρχηγοί) φάνηκαν να αποδέχονται (στη σύναξη της Βοστίτσας) όσα έλεγε ο Παπαφλέσσας, ο Π. Π. Γερμανός σηκώθηκε θυμωμένος και τον αποπήρε:
- Τι μας φαφλατίζεις, μπρε ντελή-Παπαφλέσσα και ξεσηκώνεις το νου τούτων των αχμάκηδων; Σε ποιον τα πουλάς αυτά; Είσαι άρπαγας, απατεώνας και εξωλέστατος!
- Δεσπότη μου, απάντησε ήσυχα ο Παπαφλέσσας, εγώ σου μιλώ και συ με βρίζεις. Δε θέλετε; Κάντε καλά. Εγώ φεύγω, συνάζω δυο χιλιάδες και σηκώνω μπαϊράκι. Τέλειωσε!».
Ο ιστορικός Σπ. Τρικούπης το 1840, στον επικήδειο λόγο του προς τον Ανδρέα Ζαΐμη, αναφέρθηκε στο θρύλο της Αγίας Λαύρας. Οταν όμως αργότερα εξακρίβωσε την αλήθεια, διαψεύδει τη φήμη. Στη δεύτερη έκδοση του έργου του «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως» το 1860, με πολλή κατηγορηματικότητα και προφανή οργή, αναφέρει: «Ψευδής είναι η εν Ελλάδι επικρατούσα ιδέα ότι εν τη μονή της Αγίας Λαύρας ανυψώθη κατά το πρώτον η σημαία της ελληνικής επανάστασης, την ιδέαν ταύτην εξέφρασα και εγώ εν τω επικηδείω μου λόγω πριν εξακριβώσω την αλήθεια».
Το ίδιο και ο ιστορικός Ι. Φιλήμονας, στο «Δοκίμιο Ιστορικού περί της Ελληνικής Επαναστάσεως» στηλιτεύει το μυθο περι Αγίας Λαύρας με το χαρακτηρισμό «Ψεύδος παχυλόν».
Η κήρυξη της Επανάστασης του Εικοσιένα από τον Π. Πατρών Γερμανό, στην Αγία Λαύρα στις 25 Μάρτη είναι μύθος, «ψεύδος παχυλόν», γιατί δεν υπάρχει καμιά ιστορική πηγή της εποχής εκείνης που να το επιβεβαιώνει. Και γιατί η Επανάσταση ξεκίνησε πριν την 25η Μάρτη, με επίσημα ιστορικά έγγραφα της εποχής εκείνης και δεν κηρύχτηκε από τον Π. Πατρών Γερμανό στην Αγία Λαύρα.
Γρηγόριος Ε’: Από πολέμιος ανακηρύχθηκε σε πρωτεργάτη
Ο (απαγχονιστείς από τους Οθωμανούς) Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης Γρηγόριος ο Ε΄ όχι μόνο δεν υποστήριξε την Ελληνική επανάσταση αλλά αντίθετα ήταν, μαζί με την πλειονότητα του ανώτερου κλήρου – σε αντίθεση με την πλειονότητα του λαϊκού κλήρου-ορκισμένος αντίπαλος της.
Στην Εγκύκλιο του Μαρτίου 1821 ισχυρίστηκε ότι η κυριαρχία των Οθωμανών ήταν θεόπεμπτη και όποιος οργανώνει ανταρσία εναντίον τους, όπως ο Υψηλάντης και ο Σούτσος, κινείται εναντίον τού Θεού και γι’ αυτό η Εκκλησία τον αφορίζει και τον καταδικάζει σε αιώνια τιμωρία.
Η εχθρική αυτή στάση του Γρηγορίου του Ε΄ στην έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης επιχειρήθηκε να δικαιολογηθεί με τον ισχυρισμό ότι η Εγκύκλιος του Μαρτίου του 1821 ήταν προϊόν εξαναγκασμού από την Οθωμανική εξουσία και μιας μέριμνας του ίδιου του Γρηγορίου να προφυλάξει από τις σφαγές τους χριστιανούς.
Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της πρώτης του κιόλας θητείας στον Πατριαρχικό θρόνο (1797-1798) ο Γρηγόριος, όταν ο Ρήγας Φεραίος κυκλοφόρησε την «Νέαν Πολιτικήν Διοίκησιν των κατοίκων της Ρούμελης, της Μ.Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας», στρέφεται εναντίον του ενώ την ίδια περίοδο κατακεραυνώνει τους κατοίκους των Iόνιων νησιών όταν έφταναν στα νησιά οι Γάλλοι του Nαπολέοντα. «O πονηρός και αρχέκακος όφις έχυσε στις ψυχές τους το φάρμακο της αποστασίας του Θεού. Tους έριξε στην αθεΐα και ασέβεια» (εννοώντας τη διάδοση του ορθολογισμού και του διαφωτισμού).
O Kοραής, με το έργο του «Αδελφική Διδασκαλία» (1798) επικρίνοντας τον φιλοτουρκισμό του Πατριαρχείου έτσι όπως αυτός εκφράζεται από φυλλάδιό του («Πατρική διδασκαλία», Έκδοση του Πατριαρχείου) αναφέρει ότι «υπερασπίζει και δικαιολογεί την τυραννίαν των Tούρκων ο συγγραφέας του βιβλίου».
Ο Γρηγόριος ως γνήσιος εκπρόσωπος του ανώτερου κλήρου, ήταν φορέας μοναρχικών ιδεών, ως εκ τούτου δεν προξενεί εντύπωση ότι είχε αφορίσει την Επανάσταση, τον Υψηλάντη και τους Φιλικούς, αποκαλώντας «εθνοφθόρον» το τόλμημα της Επανάστασης. Χαρακτηριστική του φράση: «εκήρυξαν του Γένους την ελευθερίαν και με την φωνήν αυτήν εφείλκυσαν πολλούς των εκεί κακοήθεις και ανόητους». Σύμφωνα με το Γιάννη Κορδάτο «Ουδόλως υπήρξε εθνομάρτυρας, ο θάνατός του ήταν μια τυπική πολιτική δολοφονία σε εποχές πολιτικού αναβρασμού από την κρατούσα εξουσία».
Για τον Καποδίστρια
Γράφτηκαν πολλά και διάφορα για τον πρώτον κυβερνήτη της Ελλάδας Ι.Καποδίστρια.
Ο φιλέλληνας ιστορικός Τίερς αναφέρει ότι ο Καποδίστριας μεσολάβησε ώστε να αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις με τους Τούρκους για την παράδοση της Αθήνας. Λόγος της παραπάνω στάσης κατά τον Τίερς, ήταν αφενός η αποστροφή του προς την πρωτεύουσα της Αρχαίας Ελλάδας, την αρχαία εστία των δημοκρατικών ιδεών, και αφετέρου επειδή ήθελε να παραμείνουν όσο το δυνατόν μικρότερα τα σύνορα του νέου Ελληνικού κράτους για να μείνει αυτός ισόβιος Κυβερνήτης, μιας και κανένας πρίγκηπας δε θα θελε να γίνει βασιλιάς ενός τόσο μικρού κράτους.Ο Ρως, από την πλευρά του, παρουσιάζει και αυτός την αποστροφή του Καποδίστρια προς τις αρχαιοελληνικές ιδέες και τον πολιτισμό. Χαρακτηριστικά, παρουσιάζει τον Κυβερνήτη να λέει για τις ιδέες των αρχαίων «ταύτα είναι ιδέαι πεπλανημέναι, ας πρέπει να εγκαταλίπητε,… αυτοί (οι Αρχαίοι) ήσαν ακατάσταται κεφαλαί», ενώ καταγράφει και μια προσβλητική φράση του: «ο διάβολος να πάρη τους Τούρκους που δεν εχάλασαν αυτά τα αρχαία».Ο Ρως παρουσιάζει τον Καποδίστρια ως «φαυλότερο του Σουλτάνου τύραννο», φέροντας το παράδειγμα της φιλελεύθερης Ύδρας, που «δε γνώρισε κατάσκοπο πριν τον Καποδίστρια».
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η άποψη του Υπουργού Εξωτερικών και Γενικού Γραμματέα επί Καποδίστρια Σπύρου Τρικούπη, όπως την παρουσιάζει στον 4ο τόμο της «Ιστορίας της Ελληνικής Επαναστάσεως».
Ο Τρικούπης αναφέρει πως ο Καποδίστριας, έχοντας μεγαλώσει στη Ρωσία, θεωρείτο θιασώτης της Ρωσικής πολιτικής στην Ελλάδα. Όταν, όμως, κλήθηκε να πάρει την εξουσία, παραιτήθηκε από κάθε ρωσικό δεσμό. Την εικόνα του αμαύρωσαν οι εξής κηλίδες, κατά τον Τρικούπη: αγαπούσε να περιαυτολογεί, να επαίρεται και να χλευάζει τους ανθρώπους του αγώνα, απέδιδε πάντα τις ευτυχείς πολιτικές περιστάσεις στη δική του ικανότητα και θεωρούσε ότι ο τόπος δε θα ευημερούσε αν δεν έρχονταν άνθρωποι «έξωθεν» να τον κυβερνήσουν. «Φιλογενείς δε και φιλελευθέρας αρχάς πρεσβεύων, ήθελε να κυβερνά δεσποτικώς τους ομογενείς του.»
Το κρυφό σχολειό
Αλλος ένα μύθος που παγιώθηκε είναι και η ύπαρξη του Κρυφού Σχολειού.
Ο ιστορικός Άλκης Αγγέλου στο δοκίμιό του «Το κρυφό σχολειό, χρονικό ενός μύθου» περιγράφει βήμα προς βήμα τη διαδικασία που οδήγησε στην παγίωση του εθνικού μύθου του «Κρυφού σχολειού».
Ο Νεόφυτος Βάμβας λίγο πριν την Επανάσταση του ’21 διαπίστωνε «Είτε από αδιαφορία είτε ως αρχή η Υψηλή Πύλη δεν αντιτάχτηκε καθόλου στην πνευματική αναγέννηση της Ελλάδας…». Πολύ αργότερα ο Γιάννης Βλαχογιάννης έγραφε ότι «δεν υπάρχει καμιά μαρτυρία που να βεβαιώνει την ύπαρξη Κρυφού σχολειού», ο δε Μανουήλ Γεδεών, μελετητής της κατάστασης της παιδείας επί τουρκοκρατίας σημείωνε: «Μέχρι σήμερον ουδαμού ανέγνων εν ομαλή καταστάσει πραγμάτων βεζίρην ή αγιάννην ή σουλτάνον εμποδίσαντα σχολείου σύστασιν ή οικοδομήν».
Πηγές:Δημ.Φωτιάδη «Οθωνας η Μοναρχία
Γ.Κορδάτου:Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας τόμος Χ
Δημήτρη Φωτιάδη: Η Επανάσταση του ’21» τόμος Ι
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ στις 25 Μαρτίου 2018)
