Του Νίκου Κατσουρίδη*
H Κυπριακή Δημοκρατία γεννήθηκε πριν 60 χρόνια ως αποτέλεσμα του αντιαποικιακού αγώνα του κυπριακού λαού. Ενός αγώνα ο οποίος εισήλθε στην αποφασιστική του πορεία μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και βρέθηκε στην τελική ευθεία τον Απρίλη του 1955. Φυσικά ο αγώνας αυτός είχε ως στόχο την Ένωση με την Ελλάδα η οποία υπήρξε παλλαϊκό αίτημα στο δημοψήφισμα του 1950, αλλά κατέληξε στην ανεξαρτησία. Η κατάληξη αυτή επιβεβαιώνει ότι η δυναμική και η εξέλιξη των φαινομένων και των γεγονότων επηρεάζει πολλές φορές τον στόχο που τίθεται και υποχρεώνει σε επαναπροσδιορισμό του. Ενίοτε μάλιστα σε πλήρη επαναπροσδιορισμό. Και αυτό είναι πρώτο δίδαγμα από τη σύγχρονη κυπριακή ιστορία. Σε αυτό τον επαναπροσδιορισμό συνέβαλαν γεγονότα και δυναμικές που αναπτύχθηκαν τόσον μετά και λίγο πριν το Ενωτικό δημοψήφισμα του 1950 όσον και κατά τη διάρκεια του ενόπλου αγώνα της ΕΟΚΑ το 1955-59 και που οδήγησαν σε διαφορετική κατάληξη από τον στόχο. Οι δυναμικές αυτές αφορούσαν τόσον τις διεθνείς και περιφερειακές εξελίξεις (π.χ. γεγονότα στο Σουέζ) αλλά και φαινόμενα εσωτερικής διαδικασίας (π.χ. όξυνση εθνικιστικών και ιδεολογικών εντάσεων και παθών). Κατά τη διάρκεια αυτής της τετραετίας η χώρα κινδύνεψε από διπλό εμφύλιο. Μεταξύ ε/κ και τ/κ από τη μια και εντός της ε/κ κοινότητας από την άλλη . Σημαντικό επίσης κατά τη γνώμη μου, το γεγονός ότι τόσον κατά τη διάρκεια της τετραετίας όσον και εκ του αποτελέσματος, στις δύο κοινότητες είχαν τον πρώτο λόγο οι δυνάμεις οι οποίες είχαν εντελώς αντίθετους στόχους, ένωση στην ε/κ κοινότητα και διχοτόμηση στην τ/κ. Η τετραετία και το αποτέλεσμα της το οποίο υπήρξε προϊόν αδήριτου συμβιβασμού οδήγησε σε μεγαλύτερη εξάρτηση των δύο κοινοτήτων από τις μητέρες πατρίδες, οι οποίες έλαβαν και το επίσημο χρίσμα των «Εγγυητριών Δυνάμεων». Ορισμένες μάλιστα δυνάμεις εντός των δύο κοινοτήτων δημιούργησαν σχέση τυφλής υποταγής με Άγκυρα και Αθήνα αντίστοιχα. Την ίδια στιγμή το πλέον τραγικό ότι η αποικιοκρατική δύναμη από την οποία ο κυπριακός λαός στόχευσε να απαλλαγεί υπήρξε ο νονός της κολοβωμένης ανεξαρτησίας, διατηρώντας βάσεις προνόμια και εκπονώντας ένα δυσλειτουργικό Σύνταγμα με διαιρετικές και αδιέξοδες πρόνοιες, προετοιμάζοντας έτσι, τις μεταγενέστερες εμπλοκές και ρήξεις. Χειρότερη πρόνοια όλων των δεσμεύσεων τα επεμβατικά δικαιώματα των Εγγυητριών Δυνάμεων.
Γεννήθηκε λοιπόν η Κυπριακή Δημοκρατία. Ο καρπός των πολύχρονων αγώνων ενός λαού , το παιδί με εκ γενετής αναπηρία και το χειρότερο, το ανεπιθύμητο παιδί των γονιών του. Κανένας γονιός δεν ήθελε αυτό το παιδί. Οι μεν Ελληνοκύπριοι το είδαν ως σταθμό για την ΄Ένωση, οι δε Τουρκοκύπριοι για τη διχοτόμηση. Οι δύο κηδεμόνες [Ελλάδα και Τουρκία] ως προσωρινή λύση μέχρι που ο καθένας να αισθάνεται αρκετά δυνατός ώστε να υλοποιήσει τα δικά του σχέδια και σε περίπτωση που δεν δημιουργείτο αυτή η δυνατότητα, να καταλήξουν στο διαμοιρασμό του νησιού. Ο δε τρίτος κηδεμόνας μεταβλήθηκε έκτοτε στον ρυθμιστή των εξελίξεων τηρώντας μια ποντιοπιλατική στάση εξυπηρέτησης των στενών δικών του συμφερόντων, με απόκλιση προς τα θέλω της Τουρκίας. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης τα αδιέξοδα, εμπλοκές και αιματηρές συγκρούσεις. Το τι επακολούθησε γνωστό. Γνωστό και το τραγικό αποτέλεσμα του 1974. Ένα αποτέλεσμα το οποίο 46 χρόνια μετά πασκίζουμε να το ανατρέψουμε. Η πορεία 60 χρόνων της Κυπριακής Δημοκρατίας που χαράκτηκε με πόνο, καταστροφές, δάκρυα, αίμα, θάνατο, διδάσκει ότι η επιθυμία για λύσεις δεν είναι αρκετή. Χρειάζεται να εξευρίσκονται και οι κατάλληλοι τρόποι και δρόμοι για να τις πετύχεις. Και το κυριότερο, ότι αυτές οι λύσεις πρέπει να μπορούν να αντέξουν στο χρόνο. Να είναι δηλαδή λειτουργικές και βιώσιμες και να στηρίζονται στην ικανοποίηση του περι δικαίου και ασφάλειας αίσθημα ενός λαού. Στην περίπτωση μας του κυπριακού λαού, των δύο κοινοτήτων και των μειονοτήτων που τον απαρτίζου. Και αυτή η σκέψη οδηγεί στο δίδαγμα ότι ο στόχος της λύσης και το περιεχόμενο της πρέπει να αποτελούν μια διαλεκτική ενότητα. Διαφορετικά είναι θέμα χρόνου οι πληγές να ανοίξουν πάλιν.
Η Κυπριακή Δημοκρατία σημειώνει φέτος τα 60 χρόνια ζωής. Μια πάρα πολύ μικρή χρονική πορεία στην ιστορία. Αρκεί να σκεφτεί κάποιος και να συγκρίνει, ότι ο τρίτος κηδεμόνας και ρυθμιστής πολλών εξελίξεων στην Κύπρο μετρά ως κράτος μερικούς αιώνες ζωής. Σ΄ αυτή τη μικρή ιστορική πορεία, γεμάτη αγκάθια και πληγές κληθήκαμε ως λαός, κοινωνία και πολιτεία να δημιουργήσουμε κράτος. Ένα κράτος που να είναι ικανό να σταθεί στα πόδια του και να ανταγωνιστεί με τα υπόλοιπα κράτη και δη τα πιο προηγμένα, παρά το υπερβολικά μικρό μέγεθος έκτασης και πληθυσμού και τους εξαιρετικά περιορισμένους φυσικούς πόρους. Επιπρόσθετα, χωρίς προγενέστερη φυσιολογική κοινωνική και οικονομική εξέλιξη εξαιτίας του γεγονότος ότι υπήρξαμε για πάρα πολλά χρόνια υπόδουλοι και κυρίως, λόγω της Οθωμανικής σκλαβιάς αιώνων. Παρόλα τούτα που προηγήθηκαν και όσα άλλα ακολούθησαν και εκείνα που συνεχίζουν και σήμερα στο πολιτικό επίπεδο, κύρια η κατοχή, και η διαίρεση, έγιναν πολλά. Και θετικά και αρνητικά. Παρόλην την τάση μας ως λαός, αλλά και ως πολιτικές δυνάμεις να αναδεικνύουμε και να εστιάζουμε σχεδόν αποκλειστικά στα αρνητικά, πολλά υπήρξαν και τα θετικά. Πολλές φορές ακούω και διαβάζω, τις φράσεις «είναι θαύμα που ακόμα υπάρχουμε», ή «είναι απορίας άξιον ότι ακόμα υπάρχουμε». Υπονοώντας ότι αυτό συμβαίνει κατά τύχη. Πιστεύω προσωπικά ότι υπάρχουμε ακόμα παρόλα όσα συνέβησαν και συμβαίνουν χάριν κύρια στο πείσμα δημιουργίας και επιβίωσης του λαού μας. Χάριν της αγάπης μας γι΄ αυτό το μικρό και όμορφο «χρυσοπράσινο φύλλο ριγμένο στο πέλαγο» που όλοι οι ισχυροί του κόσμου και της περιοχής θέλουν να διαφεντεύουν. Στα 60 δύσκολα χρόνια δημιουργήθηκαν δομές και υποδομές και θεσμοί. Βελτιώθηκαν νοοτροπίες και πρακτικές. Άλλαξε σε αρκετό βαθμό ο τρόπος σκέψης και λειτουργία μας. Η δημοκρατία στον τόπο μας έφτασε σε σύντομο χρονικό διάστημα σε ψηλά επίπεδα. Όλα αυτά επιτρέπουν να λειτουργούμε ικανοποιητικά εντός μια ένωσης κρατών από τα πλέον ανεπτυγμένα του κόσμου. Εντός της Ευρωπαϊκής ΄Ένωσης. Μπορέσαμε να αντιμετωπίσουμε αρκετά ικανοποιητικά διαφόρων κατηγοριών κρισιακά φαινόμενα, παρόντων βέβαια των φαινομένων άδικης κατανομής βαρών και συνεπειών από τις κρίσεις, αλλά επιβιώσαμε.
Αυτών λεχθέντων πολύ απέχει από το να ισχυριστώ ότι δεν υπήρξαν και υπάρχουν ακόμα πολλά αρνητικά. Ότι διεπράξαμε φοβερά λάθη, ακόμα και εγκλήματα σε διάφορους τομείς. Και ποιος λαός ή κοινωνία δεν διέπραξε, χωρίς αυτό να αποτελεί γενικό άλλοθι. Αντιθέτως.
Πολλές οι αδυναμίες σε διάφορους τομείς και επίπεδα και αναδεικνύονται καθημερινά και προβάλλονται συνεχώς έτσι ώστε δεν χρειάζεται να τις απαριθμήσω. Αυτό όμως που έχει σημασία είναι να αντικρύζουμε και τα θετικά και τα αρνητικά, αντικειμενικά. Δηλαδή λαμβάνοντας υπόψη τα ιστορικά, κοινωνικο-οικονομικά και πολιτικά δεδομένα και συνθήκες, μέσα στα οποία δημιουργούνται τα θετικά και αρνητικά. Λαμβάνοντας υπόψη την ίδια ώρα τη πολύ σύντομη ιστορικά κρινόμενη παρουσία της Δημοκρατίας μας. Μόλις 60 χρόνια. Πέραν τούτο η αξία έγκειται στο να επισημαίνουμε τα αρνητικά και να αντιμετωπίζουμε και να οικοδομούμε πάνω στα θετικά. Όταν συγκρίνουμε τη δική μας κρατική ιστορική πορεία με άλλα κράτη δεν είναι ορθό να αφαιρούμαστε από το χρονικό πλαίσιο και στάδιο ανάπτυξης. Όλα τα ανεξάρτητα κράτη στα πρώτα στάδιο της ζωής τους, ως τέτοια σημαδεύτηκαν από παρόμοια και σε πολλές περιπτώσεις χειρότερα κακά. Είναι θεμιτό και πρέπον να θέτουμε στους εαυτούς μας ψηλά τον πήχη, αλλά είναι ανιστόρητο και άδικο να απαιτούμε καθ΄ υπερβολή να πετύχουμε όλους τους στόχους μέσα ιστορικά σύντομο χρονικό διάστημα.
Σήμερα στην 60η επέτειο της γέννησης της Κυπριακής Δημοκρατίας εκείνο που προέχει είναι να υπερβούμε τους εαυτούς μας σε όλους τους τομείς, έτσι ώστε να δώσουμε στην Πατρίδα και το Λαό μας μια δεύτερη ευκαιρία. Να απελευθερώσουμε τον τόπο μας και να τον επανενώσουμε. Να διασφαλίσουμε το μέλλον ολόκληρου του κυπριακού λαού. Σ΄ αυτήν την επιτυχία για να φτάσουμε χρειάζεται να γίνουν πολλά. Τόσα που δεν απαριθμούνται στα πλαίσια του παρόντος κειμένου. Θα προσπαθήσω να παραθέσω ορισμένα, που σίγουρα δεν εξαντλούν τον κατάλογο.
Προγραμματισμένη αποκατάσταση της ρήξης που έχει επέλθει στον κοινωνικό ιστό με μέτρα σε όλα τα επίπεδα και ιδιαίτερα στα θέματα παιδείας και πολιτισμού, υγείας, ισονομίας και γρήγορης απόδοσης δικαιοσύνης, φυσικού περιβάλλοντος.
Εκπόνηση πενταετούς σχεδιασμού οικονομικής ανάπτυξης με κοινωνικούς στόχους και πρωτίστως με μείωση της άνισης κατανομής του εισοδήματος. Παλλαϊκή προσπάθεια επίλυσης του κυπριακού η οποία να αποδώσει ένα κανονικό κράτος, λειτουργικό και βιώσιμο, κοινό σπίτι όλων των Κυπρίων.
